Stanisław Wyspiański - "Dziewczyna z fiołkami" (1896)
Wyspiański był bodaj najwybitniejszym w sztuce polskiej przełomu wieków mistrzem techniki pastelu, którą posługiwał się zwłaszcza chętnie w licznych portretach. Portrety Wyspiańskiego pozbawione są wszelkiej oficjalnej pozy, interesuje go wyłącznie syntetyczne uchwycenie charakterystyki fizjonomii i rysu psychologicznego modela. Nierzadko, zwłaszcza w portretach dzieci i dorastających dziewcząt pastele te pełne są ujmującego intymizmu, czego przykładem jest również reprodukowany portret dziewczynki w czarnej sukience, trzymającej w dłoni, przyciśnięty do ust bukiecik fiołków. Zamyślona i jakby nieobecna, patrząca na widza obojętnym wzrokiem wydaje się być pogrążona całkowicie we własnym wewnętrznym świecie.
Wyspiańskiego od czasów pobytu w Paryżu w latach 90. interesowały w szczególny sposób portrety stojących na progu życia istot. Owe młode modele portretował akcentując ich naturalność i indywidualizm, są one zawsze w jego sztuce traktowanymi z absolutną powagą osobowościami. Nawet w portretach małych dzieci i podlotkowatych dziewczynek artyście udaje się unikać wszelkiego przesłodzenia i minoderii, będących najczęstszą plagą tego typu przedstawień nie tylko w sztuce XIX w.
W późniejszych portretach Wyspiański operował nerwową i giętką, imponująca swą pewnością linią, podczas gdy w Portrecie dziewczynki z fiołkami nie odgrywa ona jeszcze znaczącej roli. Praca ta powstała bowiem we wczesnym okresie twórczości artysty, w kilka lat po zakończeniu studiów w krakowskiej Akademii, gdy jeszcze nie zdobył rozgłosu jako poeta i dramaturg. Jego talenty dekoratorskie doszły już jednak wkrótce do głosu podczas wykonywania polichromii kościoła oo. franciszkanów w Krakowie.
