Koniec zachodniego cesarstwa
W 330 roku Konstantyn przeniósł stolicę państwa do Bizancjum, dawnej greckiej kolonii nad Bosforem, którą przemianował na Konstantynopol. W 395 roku nastąpił ostateczny podział cesarstwa na: część zachodnią ze stolicą w Rzymie i wschodnią ze stolicą w Konstantynopolu.
Wkrótce po podziale doszło do załamania zachodniego cesarstwa. Liczne ludy germańskie wdarły się w jego granice. W 410 roku Wizygoci zdobyli Rzym - pierwszy raz od 800 lat miasto nad Tybrem padło łupem wrogiej armii. W tym samym roku cesarz Honoriusz zrezygnował z obrony Brytanii. Potem nastąpiła przejściowa poprawa.
W 451 na Polach Katalaunijskich, w sojuszu z Germanami, cesarstwo odparło najazd wodza Hunów Attyli na Galię. Cztery lata później Wandalowie, którzy założyli własne królestwo w Afryce Północnej złupili Rzym. Resztki zachodniego cesarstwa wegetowały do 476 roku, gdy rzymski wódz germańskiego pochodzenia Odoaker zdetronizował Romulusa Augustulusa i ogłosił się królem Italii, natomiast wschodnia część cesarstwa przetrwała nieszczęścia, jakie V wieku dotknęły imperium. Cesarstwo wschodniorzymskie o prawie tysiąc lat przeżyło imperium zachodnie.
