Odpowiedź :
KLESZCZE to pajęczaki – IXODES. W Polsce jest około 21 gatunków kleszczy W Europie i Azji, to rodzaje kleszcz pospolity, dawniej zwany pastwiskowym lub mylnie – psim, oraz Ixodes persulcatus. W Ameryce Północnej Ixodes pacyficus i Ixodes dammini. Natrafiano także na kleszcze. Afryce Południowej i w Australii, ale zachorowania zdarzają się sporadycznie w tych rejonach
Do zakażeń dochodzi podczas ssania krwi wkłutego zarażonego kleszcza. Oczywiście mogą to być także przypadkowo krętki borelii. Borelioza nie przenosi się bezpośrednio z człowieka na człowieka, Zimą dorosłe kleszcze i larwy, najedzone krwią, zimują pod ściółką leśną czy na dzikich zwierzętach – często na jeleniowatych – po to, by na wiosnę nimfy przeobraziły się w doskonałe dorosłe osobniki. Te żerują. No i samce giną po zapłodnieniu samic, zapłodnione samice znoszą liczne jaja, no i też giną. Cykl rozwojowy kleszcza trwa jeden do dwu lat. Rozpoczyna się wiosną. W pierwszym roku dorosłe samce zapładniają samice, które są bardzo płodne – składają około 2000jaj,a później giną. Latem z jaj wykluwają się larwy, żerują i przeobrażają się w nimfy, (wyrośnięte,larwy),atedorosłe,kleszcze.
Wszystkie fazy rozwoju odbywają się w środowisku zewnętrznym. Każda z nich istotnie wymaga zassania krwi. Szukają więc żywicieli.
Są odporne na głód. Bez pożywienia przeżywają kilka lat. Mają siedliska i bytują – dosłownie – wszędzie. Najchętniej jednak ma obrzeżach lasów i leśnych dróg, na pograniczach drzew i krzewów różnych wysokości. Także na polanach, terenach porośniętych krzewami – jeżynami, leszczyną, czarnym bzem, ale również paprociami. Bytują na pastwiskach, nad brzegami rzek, stawów i jezior o brzegach obrośniętych trawą i krzakami. Mają siedliska w parkach, na zadrzewionych skwerkach, trawnikach przydomowych, na strychach, w piwnicach, ptasich gniazdach, norach zwierzęcych i w dziuplach drzew
Miejsca, które wypreferuje na siedlisko na waszym ciele, to zgięcia dużych stawów, szyja, u panów moszna (miejsce gdzie nie zastosujesz aspiveninu), ręce, nogi, małżowiny uszne i kark. Nie zawsze osiąga cel wędrówki. Wkleszcza się wtedy gdzie może. Mój Małżonek Wojciech wykrył kleszcza (żeglowaliśmy, byliśmy u nich) w fałdce skóry okalającej pępek. W skali DOZNAŃ kleszcza był to być może krater wygasłego wulkanu, jeszcze o ciepłych ścianach. Dla niego to była wędrówka fatalna. Wojciech usunął i zniszczył.
Kleszcza należy usuwać ostrożnie, tak, by go usunąć w całości. Szczególnie ważne, by nie pozostawić główki.
Kleszcze mają długie (relatywnie) narządy gębowe. Ryjkowata główka uzbrojona jest w haczyki wczepiające się w skórze, by ułatwić utrzymanie się po wkłuciu. Główka stawia opór przy usuwaniu.
Nie usuwać gołą ręką. Użyć grubej igły lub pęsety. Pęsetę umieścić przy samej skórze, usuwać jednym energicznym ruchem, a jeśli to konieczne przekręcić w jednym – najlepiej w lewym – kierunku. Po usunięciu całego kleszcza przemyć to miejsce spirytusem.
Nie wolno kleszczem kręcić przy usuwaniu, nie wolno wyciskać, smarować benzyną lub tłuszczem. W ten sposób prowokowany wymiotuje, wydziela ślinę i inne wydaliny – i częściej zaraża.
Do usuwania kleszczy służą różnorodne zestawy. Ich użycie ma sens tylko wtedy, gdy kleszcz nie przedostał się jeszcze pod skórę i nie wkłuł głęboko. W Polsce dostępny jest ze staw złożony z pompki – strzykawki ze sztucznego tworzywa i końcówek – ssawek – różnego kształtu i różnej wielkości. Strzykawka wytwarza podciśnienie o wartości 75kPa. Zestawu o nazwie ASPIVENIN używa się także do usuwania żądeł owadów, ich jadów i innych toksyn – także jadu żmii i węży. Przed kleszczami najlepiej się chronić, aby ich unikać. Jeżeli idziemy w rejony ich bytowania, trzeba mieć odpowiednie ubranie. Odzież z długimi rękawami, spodnie długie od dołu ściągnięte, skarpetki, buty powyżej kostek – no i – oczywiście – czapkę na głowie.
Na odzież, ale także i na skórę stosować repelenty (odstraszacze). Także dla psów i kotów. Jeżeli byliście w siedliskach kleszczy, po powrocie – najlepiej przed wejściem do mieszkania (co może być kłopotliwe), oglądajcie całe ciało, a zwłaszcza miejsca preferowane przez kleszcze. Wiele osób nie pamięta tego, lub nie zauważa, wkłutego kleszcza. Nieraz wkłuwają się w okolicę ciała mniej dostępną oglądaniu – np. w pośladki, a może się to zdarzyć gdy używamy pozycji kucznej (najbardziej fizjologiczna od pradziejów), wtedy skoczy na pośladek.
Na boreliozę może zachorować każdy, w każdym wieku. To już nie tylko choroba zawodowa leśników i rolników i – tak, jak jest to opracowane dla kleszczowego zapalenia opon mózgowo rdzeniowych i mózgu mapa terenów zagrożonych i endemicznych – byłoby dobrze, by powstała taka mapa dla boreliozy..
Krętkami borelii można się zarazić przez przewód pokarmowy przez masło i mleko zakażonych krów, kóz i owiec. Mleko można profilaktycznie pasteryzować, gdy podejrzewamy, że jest zakażone. Bakterie mogą także po prostu bytować w wilgotnym środowisku, wtedy działamy na nie dezynfekcyjnymi środkami chemicznymi.
Repelenty – odstraszacze owadów – też nie dają pewności, że będą nas chroniły przez taki okres, jaki podany jest w instrukcji.
Różne rodzaje kleszczy przenoszą różne choroby zakaźne – i tak Ixodes dentodus zaraża Rickettsja rickettsu powodujący gorączkę plamistą Gór Skalistych – ang. Rocky Mountain Spotted Fever, ostrą chorobę, której źródłem są psy i dzikie gryzonie żyjące w Ameryce Południowej. Ma nagły początek, ciężki przebieg, dreszcze, gorączkę podobnie jak w durze brzusznym. W trzecim do piątego dnia wysypka skórna w kształcie rozeoli przybierających charakter krwotoczny.
– Inna riketsioza wywoływana przez Rickettsia Conori to choroba Conora i Brucha. Przenoszona przez kleszcze, występuje w rejonie Morza Śródziemnego. Przebiega z wysoką gorączką, bólem głowy, okolicy kręgosłupa krzyżowo-lędźwiowego i kończyn dolnych. Jest powiększenie śledziony i wątroby. Różnopostaciowa wysypka skórna w trzecim lub czwartym dniu choroby. Gorączka utrzymująca się 14 do 17 dni. Przeważnie kończy się pomyślnie.
– Najwięcej jest Ixores persulcatus. Przenoszą głównie wirusy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. Jest to Flavovirus TBE. Z obserwacji wynika, że wkłucie się zarażonego kleszcza częściej wywołuje choroby wirusowe niż bakteryjne. Tylko w tej chorobie celowe i korzystne jest szczepienie ochronne.
Po spopularyzowaniu tych szczepień, w ostatnich latach nie było zachorowań wśród leśników województwa białostockiego. Główne rejony endemiczne są w północno-wschodniej Polsce. Liczba zgłoszeń od 1993 do 2002 roku była od 101 do 267 zachorowań rocznie. Podobna sytuacja epidemiologiczna jest w Niemczech – odpowiednio 135 do 253 zgłoszenia.
Częstechoroby
–to dur plamisty wywołany przez Rickettsia Provaseki, jako nawrót duru wysypkowego.
– Choroba Derricka i Burneta – kolejna riketsioza oraz gorączka Q, którą wywołuje Coxiella burneti. Początek choroby podobny do grypy, gorączka 39 do 40ºC. Silny ból głowy, bóle mięśni. Mogą wystąpić nudności i wymioty. Po kilku dniach bóle w klatce piersiowej, kaszel, odoskrzelowe zapalenie płuc.
– Piroplazmoza (babeszioza), może występować u ludzi, ale głównie chorują psy.
– Wirus choroby skokowej owiec– przeważnie w Anglii i Szkocji. Nosicielami zarazki są owce. Przenoszą poza Ixodes ricinus kleszcze z rodzaju Rhipicephallus appendiculatus. U owiec atakuje głównie móżdżek (zapalenie) a u człowieka mózg. Rozpoznanie opiera się na badaniach wirusologicznych i serologicznych oraz na objawach klinicznych.
– Erichioza – choroba często o ciężkim przebiegu, nawet gwaltownym. Może być obniżona liczba krwinek białych i płytkowych (wtedy objawy skazy krwotocznej). Nie powinna być lekceważona. Bóle głowy, mięśniobóle i ciągle uczucie zmęczenia. Objawy kliniczne trudno oddzielić od objawów boreliozy. Polegamy na wynikach badań laboratoryjnych i serologicznych. Trzeba jednak pamiętać, że nie ma bezpośrednich testów potwierdzających i nie da się określić progu ich czułości. Badania nie są wystarczająco wiarygodne. Jest wiele mikroorganizmów podobnych do Erichiae.
–Tularemia spowodowana jest przez Pasteurelia tularensis. Przenoszona na człowieka przez ukąszenia gryzoni, owadów lub kontakcie z zakażonym mięsem. Pierwotnym objawem jest czerwona grudka, czasem z krostą na szczycie lub guzek. Powiększają się okoliczne węzły chłonne, a także karkowe i pod pachami. Mogą ulegać przebiciu. Na błonie śluzowej jamy ustnej nadżerki wyglądające podobnie jak afty – okrągłe nadżerki albo owrzodzenia pokryte biało żółtawym nalotem surowiczo-włóknikowym otoczone jasno czerwoną obwódką zapalną. Długotrwała gorączka ciągła lub przerywana. Choroba zawodowa służb zootechnicznych i weterynarzy.
– Borelioza z Lyme – krętkowica kleszczowa – to choroba powodowana zakażeniem bakteriami Borrelia burgdorferi przenoszonymi przez kleszcze Ixodes ricinus – kleszcza pospolitego, nazywanego dawniej kleszczem pastwiskowym lub – błędnie – kleszczem psim. Występuje w całej Polsce. Choroba nie przenosi się z człowieka na człowieka, ale można się zarazić krętkami borelii pobranymi z obrzeży zmian skórnych.
W Polsce boreliozę rozpoczęto rozpoznawać dopiero pod koniec lat 80-ych, chociaż rumień wędrujący Resner opisał już w 1948 roku. Pierwsze ogniska endemiczne opisano na terenie Warmi i Mazur oraz Podlasia. Największa zachorowalność jest na Mazowszu, w województwie opolskim i na Dolnym Śląsku. Jeżeli choroba ma przebieg dwufazowy, pierwsze objawy ujawniają się po 14 dniach, ale czasami pojawiają się dopiero po 28 dniach. Jest gorączka i obraz choroby grypopodobny, który utrzymuje się około jednego tygodnia. Gorączka może być wysoka, jest silny ból głowy, nudności, wymioty i zawroty głowy. Bywa sztywność karku świadcząca o zapaleniu opon mózgowych, a nawet utrata przytomności.
W około 6 do 16% chorych jest to choroba przewlekła. Może być także po wielu latach nawrót bardziej zaostrzonych objawów.
W przebiegu boreliozy wyróżnia się 3 stadia:
Pierwsze – infekcji wczesnej rozwijające się w okresie 60 do 90 dni od momentu zakażenia przez kleszcze. Zmiany skórne zaczynają się przeważnie od czerwonej plamki lub grudki, powiększają się obwodowo – wokół powstaje pierścień – obrączka rumieniowa. Nieleczone, ustępują samoistnie. Może także uformować się chłoniak limfatyczny, który nieleczony utrzymuje się latami. Może nie być związany z miejscem wkłucia kleszcza. Już we wczesnym okresie choroby może być gorączka, męczliwość, bóle głowy, zaburzenia czucia powierzchniowego i stany zapalne przewodu pokarmowego. Mogą być także uszkodzenia toksynami bakteryjnymi narządów wewnętrznych.
W drugim stadium następuje uogólnienie infekcji. Dochodzi do procesów zapalnych różnych narządów i układów oraz ich za burzeń funkcjonalnych. Zapalenie mięśnia sercowego może spowodować zaburzenia przewodnictwa aż do wystąpienia bloków na różnych poziomach, zaburzeń rytmu, a z czasem do niewydolności krążenia. Bywa zapalenie korzonków nerwowych, nerwów obwodowych i nerwów czaszkowych. Zapalenie nerwu wzrokowego powoduje osłabienie widzenia, a – wyjątkowo – nawet ślepotę. Zapalenie nerwu słuchowego pogarsza słuch a z czasem może dochodzić do głuchoty. Uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego może przebiegać z dominującymi zaburzeniami psychicznymi przybierającymi różne formy, burzyć rytm snu i czuwania, może ujawnić się zespół Parkinsona. Zmiany zapalne naczyń mózgowych mogą być podłożem udarów mózgowych, albo powodować ogniskowe zmiany zapalne z objawami funkcjonalnymi motorycznymi. Zapalenie móżdżku powoduje trudności w utrzymaniu równowagi, a zapalenia rdzenia kręgowego upośledzają funkcję zwieraczy z utrudnionym trzymaniem moczu i kału. Ciężką postacią uszkodzenia jest neuroborelioza, a objawy encefalopati mogą sugerować chorobę Alzheiera. Jest nawracające zapalenie stawów, częściej dużych stawów, a zwłaszcza kolanowych.
W trzecim stadiumjest infekcja przewlekła. Dalsze uszkodzenia wielonarządowe. Może być zapalenie wątroby, nerek i całego serca razem z workiem osierdziowym. Bakterie przedostają się do płynów ustrojowych i gruczołów ślinowych. Dołącza się przewlekłe zanikowe zapalenie skóry dystalnych części kończyn.
Wieloobjawowy przebieg choroby budzi wątpliwości diagnostyczne. Niezbędne są badania laboratoryjne i serologiczne.
Do zakażeń dochodzi podczas ssania krwi wkłutego zarażonego kleszcza. Oczywiście mogą to być także przypadkowo krętki borelii. Borelioza nie przenosi się bezpośrednio z człowieka na człowieka, Zimą dorosłe kleszcze i larwy, najedzone krwią, zimują pod ściółką leśną czy na dzikich zwierzętach – często na jeleniowatych – po to, by na wiosnę nimfy przeobraziły się w doskonałe dorosłe osobniki. Te żerują. No i samce giną po zapłodnieniu samic, zapłodnione samice znoszą liczne jaja, no i też giną. Cykl rozwojowy kleszcza trwa jeden do dwu lat. Rozpoczyna się wiosną. W pierwszym roku dorosłe samce zapładniają samice, które są bardzo płodne – składają około 2000jaj,a później giną. Latem z jaj wykluwają się larwy, żerują i przeobrażają się w nimfy, (wyrośnięte,larwy),atedorosłe,kleszcze.
Wszystkie fazy rozwoju odbywają się w środowisku zewnętrznym. Każda z nich istotnie wymaga zassania krwi. Szukają więc żywicieli.
Są odporne na głód. Bez pożywienia przeżywają kilka lat. Mają siedliska i bytują – dosłownie – wszędzie. Najchętniej jednak ma obrzeżach lasów i leśnych dróg, na pograniczach drzew i krzewów różnych wysokości. Także na polanach, terenach porośniętych krzewami – jeżynami, leszczyną, czarnym bzem, ale również paprociami. Bytują na pastwiskach, nad brzegami rzek, stawów i jezior o brzegach obrośniętych trawą i krzakami. Mają siedliska w parkach, na zadrzewionych skwerkach, trawnikach przydomowych, na strychach, w piwnicach, ptasich gniazdach, norach zwierzęcych i w dziuplach drzew
Miejsca, które wypreferuje na siedlisko na waszym ciele, to zgięcia dużych stawów, szyja, u panów moszna (miejsce gdzie nie zastosujesz aspiveninu), ręce, nogi, małżowiny uszne i kark. Nie zawsze osiąga cel wędrówki. Wkleszcza się wtedy gdzie może. Mój Małżonek Wojciech wykrył kleszcza (żeglowaliśmy, byliśmy u nich) w fałdce skóry okalającej pępek. W skali DOZNAŃ kleszcza był to być może krater wygasłego wulkanu, jeszcze o ciepłych ścianach. Dla niego to była wędrówka fatalna. Wojciech usunął i zniszczył.
Kleszcza należy usuwać ostrożnie, tak, by go usunąć w całości. Szczególnie ważne, by nie pozostawić główki.
Kleszcze mają długie (relatywnie) narządy gębowe. Ryjkowata główka uzbrojona jest w haczyki wczepiające się w skórze, by ułatwić utrzymanie się po wkłuciu. Główka stawia opór przy usuwaniu.
Nie usuwać gołą ręką. Użyć grubej igły lub pęsety. Pęsetę umieścić przy samej skórze, usuwać jednym energicznym ruchem, a jeśli to konieczne przekręcić w jednym – najlepiej w lewym – kierunku. Po usunięciu całego kleszcza przemyć to miejsce spirytusem.
Nie wolno kleszczem kręcić przy usuwaniu, nie wolno wyciskać, smarować benzyną lub tłuszczem. W ten sposób prowokowany wymiotuje, wydziela ślinę i inne wydaliny – i częściej zaraża.
Do usuwania kleszczy służą różnorodne zestawy. Ich użycie ma sens tylko wtedy, gdy kleszcz nie przedostał się jeszcze pod skórę i nie wkłuł głęboko. W Polsce dostępny jest ze staw złożony z pompki – strzykawki ze sztucznego tworzywa i końcówek – ssawek – różnego kształtu i różnej wielkości. Strzykawka wytwarza podciśnienie o wartości 75kPa. Zestawu o nazwie ASPIVENIN używa się także do usuwania żądeł owadów, ich jadów i innych toksyn – także jadu żmii i węży. Przed kleszczami najlepiej się chronić, aby ich unikać. Jeżeli idziemy w rejony ich bytowania, trzeba mieć odpowiednie ubranie. Odzież z długimi rękawami, spodnie długie od dołu ściągnięte, skarpetki, buty powyżej kostek – no i – oczywiście – czapkę na głowie.
Na odzież, ale także i na skórę stosować repelenty (odstraszacze). Także dla psów i kotów. Jeżeli byliście w siedliskach kleszczy, po powrocie – najlepiej przed wejściem do mieszkania (co może być kłopotliwe), oglądajcie całe ciało, a zwłaszcza miejsca preferowane przez kleszcze. Wiele osób nie pamięta tego, lub nie zauważa, wkłutego kleszcza. Nieraz wkłuwają się w okolicę ciała mniej dostępną oglądaniu – np. w pośladki, a może się to zdarzyć gdy używamy pozycji kucznej (najbardziej fizjologiczna od pradziejów), wtedy skoczy na pośladek.
Na boreliozę może zachorować każdy, w każdym wieku. To już nie tylko choroba zawodowa leśników i rolników i – tak, jak jest to opracowane dla kleszczowego zapalenia opon mózgowo rdzeniowych i mózgu mapa terenów zagrożonych i endemicznych – byłoby dobrze, by powstała taka mapa dla boreliozy..
Krętkami borelii można się zarazić przez przewód pokarmowy przez masło i mleko zakażonych krów, kóz i owiec. Mleko można profilaktycznie pasteryzować, gdy podejrzewamy, że jest zakażone. Bakterie mogą także po prostu bytować w wilgotnym środowisku, wtedy działamy na nie dezynfekcyjnymi środkami chemicznymi.
Repelenty – odstraszacze owadów – też nie dają pewności, że będą nas chroniły przez taki okres, jaki podany jest w instrukcji.
Różne rodzaje kleszczy przenoszą różne choroby zakaźne – i tak Ixodes dentodus zaraża Rickettsja rickettsu powodujący gorączkę plamistą Gór Skalistych – ang. Rocky Mountain Spotted Fever, ostrą chorobę, której źródłem są psy i dzikie gryzonie żyjące w Ameryce Południowej. Ma nagły początek, ciężki przebieg, dreszcze, gorączkę podobnie jak w durze brzusznym. W trzecim do piątego dnia wysypka skórna w kształcie rozeoli przybierających charakter krwotoczny.
– Inna riketsioza wywoływana przez Rickettsia Conori to choroba Conora i Brucha. Przenoszona przez kleszcze, występuje w rejonie Morza Śródziemnego. Przebiega z wysoką gorączką, bólem głowy, okolicy kręgosłupa krzyżowo-lędźwiowego i kończyn dolnych. Jest powiększenie śledziony i wątroby. Różnopostaciowa wysypka skórna w trzecim lub czwartym dniu choroby. Gorączka utrzymująca się 14 do 17 dni. Przeważnie kończy się pomyślnie.
– Najwięcej jest Ixores persulcatus. Przenoszą głównie wirusy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu. Jest to Flavovirus TBE. Z obserwacji wynika, że wkłucie się zarażonego kleszcza częściej wywołuje choroby wirusowe niż bakteryjne. Tylko w tej chorobie celowe i korzystne jest szczepienie ochronne.
Po spopularyzowaniu tych szczepień, w ostatnich latach nie było zachorowań wśród leśników województwa białostockiego. Główne rejony endemiczne są w północno-wschodniej Polsce. Liczba zgłoszeń od 1993 do 2002 roku była od 101 do 267 zachorowań rocznie. Podobna sytuacja epidemiologiczna jest w Niemczech – odpowiednio 135 do 253 zgłoszenia.
Częstechoroby
–to dur plamisty wywołany przez Rickettsia Provaseki, jako nawrót duru wysypkowego.
– Choroba Derricka i Burneta – kolejna riketsioza oraz gorączka Q, którą wywołuje Coxiella burneti. Początek choroby podobny do grypy, gorączka 39 do 40ºC. Silny ból głowy, bóle mięśni. Mogą wystąpić nudności i wymioty. Po kilku dniach bóle w klatce piersiowej, kaszel, odoskrzelowe zapalenie płuc.
– Piroplazmoza (babeszioza), może występować u ludzi, ale głównie chorują psy.
– Wirus choroby skokowej owiec– przeważnie w Anglii i Szkocji. Nosicielami zarazki są owce. Przenoszą poza Ixodes ricinus kleszcze z rodzaju Rhipicephallus appendiculatus. U owiec atakuje głównie móżdżek (zapalenie) a u człowieka mózg. Rozpoznanie opiera się na badaniach wirusologicznych i serologicznych oraz na objawach klinicznych.
– Erichioza – choroba często o ciężkim przebiegu, nawet gwaltownym. Może być obniżona liczba krwinek białych i płytkowych (wtedy objawy skazy krwotocznej). Nie powinna być lekceważona. Bóle głowy, mięśniobóle i ciągle uczucie zmęczenia. Objawy kliniczne trudno oddzielić od objawów boreliozy. Polegamy na wynikach badań laboratoryjnych i serologicznych. Trzeba jednak pamiętać, że nie ma bezpośrednich testów potwierdzających i nie da się określić progu ich czułości. Badania nie są wystarczająco wiarygodne. Jest wiele mikroorganizmów podobnych do Erichiae.
–Tularemia spowodowana jest przez Pasteurelia tularensis. Przenoszona na człowieka przez ukąszenia gryzoni, owadów lub kontakcie z zakażonym mięsem. Pierwotnym objawem jest czerwona grudka, czasem z krostą na szczycie lub guzek. Powiększają się okoliczne węzły chłonne, a także karkowe i pod pachami. Mogą ulegać przebiciu. Na błonie śluzowej jamy ustnej nadżerki wyglądające podobnie jak afty – okrągłe nadżerki albo owrzodzenia pokryte biało żółtawym nalotem surowiczo-włóknikowym otoczone jasno czerwoną obwódką zapalną. Długotrwała gorączka ciągła lub przerywana. Choroba zawodowa służb zootechnicznych i weterynarzy.
– Borelioza z Lyme – krętkowica kleszczowa – to choroba powodowana zakażeniem bakteriami Borrelia burgdorferi przenoszonymi przez kleszcze Ixodes ricinus – kleszcza pospolitego, nazywanego dawniej kleszczem pastwiskowym lub – błędnie – kleszczem psim. Występuje w całej Polsce. Choroba nie przenosi się z człowieka na człowieka, ale można się zarazić krętkami borelii pobranymi z obrzeży zmian skórnych.
W Polsce boreliozę rozpoczęto rozpoznawać dopiero pod koniec lat 80-ych, chociaż rumień wędrujący Resner opisał już w 1948 roku. Pierwsze ogniska endemiczne opisano na terenie Warmi i Mazur oraz Podlasia. Największa zachorowalność jest na Mazowszu, w województwie opolskim i na Dolnym Śląsku. Jeżeli choroba ma przebieg dwufazowy, pierwsze objawy ujawniają się po 14 dniach, ale czasami pojawiają się dopiero po 28 dniach. Jest gorączka i obraz choroby grypopodobny, który utrzymuje się około jednego tygodnia. Gorączka może być wysoka, jest silny ból głowy, nudności, wymioty i zawroty głowy. Bywa sztywność karku świadcząca o zapaleniu opon mózgowych, a nawet utrata przytomności.
W około 6 do 16% chorych jest to choroba przewlekła. Może być także po wielu latach nawrót bardziej zaostrzonych objawów.
W przebiegu boreliozy wyróżnia się 3 stadia:
Pierwsze – infekcji wczesnej rozwijające się w okresie 60 do 90 dni od momentu zakażenia przez kleszcze. Zmiany skórne zaczynają się przeważnie od czerwonej plamki lub grudki, powiększają się obwodowo – wokół powstaje pierścień – obrączka rumieniowa. Nieleczone, ustępują samoistnie. Może także uformować się chłoniak limfatyczny, który nieleczony utrzymuje się latami. Może nie być związany z miejscem wkłucia kleszcza. Już we wczesnym okresie choroby może być gorączka, męczliwość, bóle głowy, zaburzenia czucia powierzchniowego i stany zapalne przewodu pokarmowego. Mogą być także uszkodzenia toksynami bakteryjnymi narządów wewnętrznych.
W drugim stadium następuje uogólnienie infekcji. Dochodzi do procesów zapalnych różnych narządów i układów oraz ich za burzeń funkcjonalnych. Zapalenie mięśnia sercowego może spowodować zaburzenia przewodnictwa aż do wystąpienia bloków na różnych poziomach, zaburzeń rytmu, a z czasem do niewydolności krążenia. Bywa zapalenie korzonków nerwowych, nerwów obwodowych i nerwów czaszkowych. Zapalenie nerwu wzrokowego powoduje osłabienie widzenia, a – wyjątkowo – nawet ślepotę. Zapalenie nerwu słuchowego pogarsza słuch a z czasem może dochodzić do głuchoty. Uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego może przebiegać z dominującymi zaburzeniami psychicznymi przybierającymi różne formy, burzyć rytm snu i czuwania, może ujawnić się zespół Parkinsona. Zmiany zapalne naczyń mózgowych mogą być podłożem udarów mózgowych, albo powodować ogniskowe zmiany zapalne z objawami funkcjonalnymi motorycznymi. Zapalenie móżdżku powoduje trudności w utrzymaniu równowagi, a zapalenia rdzenia kręgowego upośledzają funkcję zwieraczy z utrudnionym trzymaniem moczu i kału. Ciężką postacią uszkodzenia jest neuroborelioza, a objawy encefalopati mogą sugerować chorobę Alzheiera. Jest nawracające zapalenie stawów, częściej dużych stawów, a zwłaszcza kolanowych.
W trzecim stadiumjest infekcja przewlekła. Dalsze uszkodzenia wielonarządowe. Może być zapalenie wątroby, nerek i całego serca razem z workiem osierdziowym. Bakterie przedostają się do płynów ustrojowych i gruczołów ślinowych. Dołącza się przewlekłe zanikowe zapalenie skóry dystalnych części kończyn.
Wieloobjawowy przebieg choroby budzi wątpliwości diagnostyczne. Niezbędne są badania laboratoryjne i serologiczne.
