1. W jakich warunkach doszło do wyboru Gabriela Narutowicza na prezydenta?
2. Oceń system demokracji parlamentarnej w Rzeczypospolitej.



Odpowiedź :

2.Pierwsze w niepodległej Polsce wybory parlamentarne odbyły się 20 I 1919 roku. Zwyciężyła w nich endecja. Sejm miał dominującą rolę w zakresie regulowania stosunków wewnętrznych w państwie, m.in. wpływał na skład rządu, decydował o losie projektów ustawodawczych. Zasadniczym zadaniem sejmu było uchwalenie konstytucji. Prace nad projektem konstytucji trwały 15 miesięcy – w tym czasie uwidoczniły się główne kwestie sporne, dotyczące przede wszystkim kształtu i kompetencji parlamentu. 17 III 1921 uchwalona została konstytucja marcowa. Została ona oparta na zasadzie suwerenności narodu, postanawiała bowiem, że naród będzie sprawował władzę przez wybieralne organy. Władzę ustawodawczą miały sprawować sejm i senat, władzę wykonawczą – prezydent i rząd, a sądowniczą – niezawisłe sądy. Sejm i senat były wybierane na 5 lat – instytucje te pełniły rolę reprezentanta całego narodu. Konstytucja marcowa umacniała pozycję Sejmu czyniąc z niego (obok Senatu) centralny organ w państwie (tzw. sejmokracja). Po zamachu majowym w 1926 i zmianach w konstytucji kwietniowej rola parlamentu zmalała i został on oddany pod zwierzchnictwo Prezydenta. Czynne prawo wyborcze (w latach 1921-26) miały osoby, które ukończyły 21 lat w przypadku wyborów do Sejmu, a 30 lat w przypadku wyborów do Senatu. Bierne prawo wyborcze do Sejmu mieli ci, którzy ukończyli 25 lat, zaś do Senatu – 40 lat. Konstytucja marcowa była wynikiem kompromisu między poszczególnymi ugrupowaniami politycznymi, jednak w sejmie nadal trwała ostra walka między prawicą a lewicą. Szczególnym przejawem tej rywalizacji była sprawa wyboru na I prezydenta RP Gabriela Narutowicza. Konstytucja marcowa obowiązywała krótko, bo zaledwie 4 lata. Był to okres, w którym RP dopiero wychodziła w powojennego kryzysu. Dużą rolę w walce z kryzysem odegrał marszałek sejmu Maciej Rataj. Aż do maja 1926 roku sejm był głównym ogniwem władzy państwowej – bez zgody większości parlamentu nie mógł istnieć żaden gabinet. Parlament odgrywał ważną rolę jeszcze z innego powodu – jako reprezentacja narodu przyczyniał się do politycznego scalania kraju i przyspieszał integrację społeczeństwa polskiego. W sejmie brakowało ustabilizowanej większości, co utrudniało pracę rządu. Kolejne gabinety m.in. Sikorskiego, Witosa, Grabskiego i Skrzyńskiego, istniały zbyt krótko, by móc zrealizować szerszy jednolity program działania. Częste zmiany gabinetów nie wpłynęły jednak ujemnie na politykę zagraniczną państwa. System demokracji parlamentarnej pomimo swych widocznych słabości, stał się dla wszystkich obywateli państwa polskiego dobrą szkołą poczucia odpowiedzialności za losy swego państwa. Odpowiedzialność ta nie spoczywała już tylko na posłach i senatorach, lecz także na tych, którzy brali udział w wyborach i swymi głosami decydowali o przyszłości II RP.