Słowa Wysockiego, bohatera cz. III „Dziadów“Adama Mickiewicza: „Nasz naród jest jak lawa,/ Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa,/ Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi;“ są oceną polskiego społeczeństwa, pokazują jego podział. Polski naród jest niczym lawa, z pozoru zimny, twardy i suchy, czyli złożony z ludzi niezainteresowanych losem Ojczyzny, zdrajców, karierowiczów, podążających za własnym interesem, ale pod tą skorupą kryją się prawdziwi patrioci, z sercem wypełnionym „wewnętrznym ogniem”, którego nawet sto lat niewoli nie jest w stanie ostudzić.
Podobną ocenę polskiego społeczeństwa zawarł w wierszu „Grób Agamemnna" Juliusz Słowacki. Polska szlachta nazwana przez poetę „czerebem rubasznym“, cechuje się pychą, tchórzostwem, brakiem wyższych wartości, prywatą. Są też Polacy - lud mający „duszę anielską“ , którzy chcą zabrać głos w walce ludowi, wyznający postępowe, demokratyczne idee, mogący zrzucić „koszulę Dejaniry" czyli wpływ szlachty na dzieje Polski, przyczyniając się do odzyskania wolności:
„O! Polsko! póki ty duszę anielską
Będziesz więziła w czerepie rubasznym,
Poty kat będzie rąbał twoje cielsko,
Poty nie będzie twój miecz zemsty strasznym,
Poty mieć będziesz hyjenę na sobie,
I grób - i oczy otworzone w grobie”.
(...)
Zrzuć do ostatka te płachty ohydne,
Tę - Dejaniry palącą koszulę:
A wstań jak wielkie posągi bezwstydne,
Naga - w styksowym wykąpana mule,
Nowa - nagością żelazną bezczelna -
Nie zawstydzona niczym – nieśmiertelna”.