Odpowiedź :
Odpowiedź:
2/225. Romantyczny ideał pięknaZa piękne uznawano to, co nie było powierzchownym odbiciem rzeczywistości, ale jej symbolem. Cechy sztuki romantycznej to niepokój, oddziaływanie silnymi środkami ekspresji, także elementami grozy.Romantycy swobodnie łamali ukształtowane reguły estetyczne. Ci pełni entuzjazmu buntownicy -potępiając działania kompromisowe, żądając gwałtownego czynu -posługi-wali się bardzo często metaforyką ognia (płomienia, iskry, pożaru), potopu, burzy.6. Wyróżniki romantyzmua)analiza uczuć wewnętrznych, psychiki.b)nieufność wobec rozumu, fascynacja tym, co irracjonalnec)bunt wobec teraźniejszości, dążenie do przeobrażenia światad)fascynacja folklorem, zwłaszcza rodzimym.Za główne źródło narodowej odrębności romantycy uznali lud oraz jego kulturę du-chową.e)fascynacja naturąRomantycy odrzucili oświeceniowe poglądy traktujące świat przyrody jako wyregulo-wany organizm; dla nich był to byt pierwotny, twór tajemniczy, wiecznie żywy.f)fascynacja historiąPanował kult ruin i pamiątek przeszłości. Za epokę najbliższą duchowi romantyzmu uznano średniowieczea)propagowanie idei miłości, dobroci, piękna, sprawiedliwościb)fascynacja orientem7. Wybrane pojęcia opisujące epokęChoroba wieku-zjawisko charakterystyczne dlajednego z nurtów epoki romantyzmu. Stan psychiczny i odczucia młodych z początków XIX wieku. Nastroje pesymizmu, zniechęcenia, smutku, poczucie braku celu w życiu.Irracjonalizm-pogląd głoszący, że rzeczywistość jest niedostępna poznaniu racjonalnemu, przypisujący najwyższą wartość pozarozumowym środkom poznawczym (intuicji, wierze, in-stynktowi, przeczuciu).Ludowość-fascynacja ludem przejawiająca się w:a)ukazywaniu świata oczami ludub)wprowadzaniu motywów związanych z ludem (m.in. bohatera ludowego, elementów folkloru)c)stosowaniu gatunków wywodzących się z tradycji ludowej (ballada).Mesjanizm-przekonanie o szczególnej misji jednostek lub narodów (pojęcie pochodzi od Mesjasza t.j. Chrystusa). W Polsce hasłem mesjanizmu narodowego stały się słowa z III części „Dziadów”: „Polska Chrystusem narodów” (cierpienia Polski to odkupienie grzechu tyranii idroga do wolności wszystkich ludów).8. Filozofiaa) Georg Hegelbyt rozwija się nieustannie. Powszechnym prawem rozwoju jest przechodzenie od tezy do antytezy. Sprzeczność stanowi najgłębszą naturę rzeczywistościb) Friederich Schellingfilozof powinien kierować się intuicją i uczuciemnajważniejszym tworem ludzkim jest sztukafilozofia przyrody: przyroda jest siłą żywą i twórczą
3/229. Najważniejsze gatunki literackie uprawiane w romantyzmiew epoce tej poszukiwano nowych, sugestywnych środków ekspresji. Romantycy zbunto-wali się przeciwko rygorom epoki minionej i dotychczasowemu pojęcia piękna. Przyczynili się do wzbogacenia języka poetyckiego o nowe środki wyrazu (wprowadzenie do literatury mowy potocznej, prowincjonalizmów, archaizmów, neologizmów, łamanie składni i wersyfikacji).romantycy przekształcili główne rodzaje i gatunki literackie, stworzyli również nowe. Największe zainteresowanie okazali liryce i dramatowido ulubionych gatunków epoki należą:dramat romantyczny-gatunek dramatyczny ukształtowany w dobie romantyzmu wopozycji do reguł dramaturgii klasycystycznej (m.in. odrzucenie zasady trzech jedno-ści, luźność kompozycyjna, synkretyzm) i w nawiązaniu do doświadczeń dramatu szek-spirowskiego. Nieliczenie się z koniecznościami technicznymi i konwencjami widowiska teatralnego czyniło z wielu utworów tego gatunku dramaty niesceniczne.ballada romantyczna-liryczno-epicki utwór wierszowany wywodzący się ztradycji ludowej. Nasycony jest elementami dramatycznymi, opowiada oniezwykłych, często fantastycznych wydarzeniach.powieść poetycka-ukształtowany w okresie romantyzmu gatunek poezji narracyjnej, powstały z połączenia elementów epickich i lirycznych, rozbudowany utwór wierszo-wany zawierający luźną i fragmentaryczną fabułę, nasyconą momentami dramatycznymi. Twórca gatunku: W.Scott.poemat dygresyjny-poemat, w którym fabuła nie stanowi głównego trzonu utworu, lecz jest swobodnie przerywana dłuższymi rozważaniami i refleksjami autora, nawet niezależnymi od tematu dzieła. Narrator traktuje opowiadane zdarzenia w sposób żartobliwy i ironiczny, dając do zrozumienia, że stanowią one dla niego tylko pretekst do wypowiadania różnorodnych refleksji. Twórca gatunku: ByronLITERATURA POWSZECHNA1. Okres burzy i naporu(Sturm und Drang)preromantyczny nurt w literaturze niemieckiejnazwa nurtu pochodzi od dramatu Klingeranajwybitniejsze dzieła kierunkuwyszły spod piór Goethego („Cierpienia młodego Wertera”) i Schillera („Zbójcy”)2. Twórczość Goethego„Cierpienia młodego Wertera”powieść w listach (listy pisane przez bohatera tytułowego do przyjaciela Wilhelma oraz dwalisty do Lotty i jeden do Alberta)Treść: dzieje młodego człowieka, który poznaje pełną wdzięku Lottę, narzeczoną Alberta i się w niej zakochuje. Po upływie pewnego czasu od ślubu ukochanej (najpierw Werter próbuje ratowaćsię wyjazdem, potem wraca, odwiedza Lottę iporywa ją wra-miona, ta wymawia mu dom) popełnia samobójstwo.
4/22„Faust”tragedia ukończona przez Goethego na krótko przed śmierciątytułowa postać to legendarny, renesansowy uczony, który całe życie spędził na poszuki-waniu szczęścia i mądrości życia. Nie znalazł ich, sprzedał więc diabłu duszę. Diabeł wrócił Faustowi młodość, urodę, dał majątek i postawił na jego drodze miłość młodziut-kiej Małgorzaty. To wszystko nie uszczęśliwiło bohatera. Dopiero po latach, ukresu życia, Faust odnajduje szczęście w pracy dla innych. Swoją wiedzę iumiejętności poświęca osuszaniu nadmorskich bagien, na których zamieszkać mają ludzie wolni iszczęśliwiw pierwszej części utworu dominują pierwiastki romantyczne, potem następuje zwrot ku klasycyzmowi„Król Olszyn”balladatreść: ojciec wiezie chorego, majaczącego chłopca. Nim dociera do dworu, dziecko umieramotywy fantastyczne: rozmowa chłopca z wabiącym go Królem Olszyn3. Twórczość Byrona„Giaur”byronizm-postawa człowieka, który podejmuje „banicję niepokornego ducha ze świata urządzonego na miarę pospolitości” (określenie Treugutta) -odrzuca wszystko co pospolite izwyczajne. Jest jednostką o nieprzeciętnej indywidualności, nieszczęśliwą, samotną, skłó-coną ze światem.powieść poetyckatreść: Giaur (czyli niewierny -tak nazywają go muzułmanie, jest więc chrześcijaninem) zakochuje się w Leili, która należy do haremu Hassana. Gdy Hassan dowiaduje się o tej odwzajemnionej miłości, każe utopić Leilę. Giaur mści się-zabija Hassana. Resztę życia spędza w klasztorze, lecz nie wykonuje praktyk religijnych, chce w ten sposób uciec od świataGiaur -tajemniczy, skłonny do ulegania wielkim namiętnościom (miłości, żądzy zemsty), samotny, introwertykLITERATURA POLSKA1. Walka romantyków z klasykamispór między zwolennikami klasycyzmu i romantyzmuwybrane wypowiedzi teoretyczneBrodziński: „O klasyczności i romantyczności...” -zaprezentowano tu założenia poezji romantycznej (uczucie, zwrot ku ludowości)Śniadecki: „O pismach klasycznych i romantycznych” -krytyka nowego nurtu
5/22Adam Mickiewicz„Oda do młodości”cechy klasycystyczne:gatunek (oda -typowy dla niej patos)przemyślana kompozycja oparta na równoległości dwóch wątkówoptymizmmotyw mitologiczny (hydra)postulat służby jednostki społeczeństwupodkreślenie roli wychowaniacechy romantyczne nowy pogląd na świat (rola przeżyć irracjonalnych w poznawaniu świata)„Tam sięgaj, gdzie wzrok nie sięga,Łam, czego rozum nie złamie”nowe obrazowanie poetyckie -wprowadzenie obrazów przeczącychzasadzie dobrego gustu (np. wody trupie)dynamiczny językbunt wobec zastanej rzeczywistości, pogarda wobec starego światachęć rewolucyjnej zmiany światawiara w młodychromantyczny adresat ody„Ballady i romanse”„Ballady i romanse” były protestem młodego poety romantycznego przeciwko kategoriom estetycznym klasycyzmu, który wszelkie elementy świata opisywał wyłącznie za pomocą rozumu.Ludowość ballad to nie tylko stylizacja poetycka, ale nowy sposób postrzegania iodczuwania świata.W świecie ballad Mickiewicza najbardziej aktywną, działającą i fascynującą siłą jest natura. Poeta widzi przyrodę jako twór żywy, tajemniczy, nie dający się poznać. Natura nie jest miła i łagodna jak u sentymentalistów -to niekiedy sfera grozy, którą zamieszkują duchy kapryśne i mściwe.„Romantyczność”balladawiersz programowymotto z Szekspira (zawierające przekonanie, że prawdziwym narzędziem poznania jest du-sza)dwie częścia)zaprezentowanie losów Karusi (jest to młoda dziewczyna pochodząca z ludu, której na-rzeczony Jasio zmarł. Karusi wydaje się jednak, że ją odwiedzab)spór o interpretację zdarzenia między klasykiem i romantykiemStarzec (rozum najważniejszym czynnikiem orzekającym o prawdzie, pogarda dla uczuć)Poeta (do prawdy dochodzi się drogą uczucia)
6/22„Świteź”utwór rozpoczyna piękny, plastyczny obraz natury (noc, poświata księżycowa, jasny obszar Świtezi otoczony czernią boru)następnie zostaje opowiedziana historia jeziora Świteź (właściciel jeziora postanowił zbadać głębię. Wyłowił kobietę, która opowiedziała historię jeziora: Mendog wezwał Tuhana na pomoc. Miasto Świteź zostało bez obrony. Nastąpił atak ruskich wojów. Bóg wysłuchał próśb kobiet i zamienił je w zioła. Wrogowie po zerwaniu tych ziół umierali)cechy romantyczne tej ballady:fascynacja przyrodąwprowadzenie ludowego przekonania, że nie ma winy bez karysolidaryzowanie się podmiotu lirycznego z wierzeniami ludowymi, elementy fantastyczne„Lilie”-studium psychologiczne zbrodniarki-postać Pustelnika jako osoby posiadającej nadprzyrodzoną moc wskrzeszania zmarłych (proponuje zbrodniarce wskrzeszenie męża), znającej przyszłość-obecność ludowego przekonania,że nie ma winy bez kary-szczególna rola natury, która przyczynia się do wymierzenia sprawiedliwości„Dziady”-niechronologiczny podział na części jest schlebianiem gustom epokiwiersz „Upiór”stanowi formalny łącznik między II i IV cz. Dziadówjest to dramatyczna opowieść o losach młodego człowieka, który popełniwszy samobój-stwo z powodu nieszczęśliwej miłości wychodzi co rok z grobu, by -za karę -powtórnie przeżyć swój ziemski los.„Dziady” wileńsko-kowieńskie, cz. IIodwołuje się do ludowego obyczaju wywoływania duchów w dzień zaduszny (obrzęd ten wywodzi się z tradycji pogańskiej) LUDOWOŚĆ (obrzęd, wierzenia ibohaterowie lu-dowi, problem krzywdy społecznej wprowadzony przez widmo złego pana)motto z Szekspira: „są dziwy w niebie i ziemi, o których ani śniło się waszym filozofom.”miejsce akcji: kaplica przycmentarnaczas akcji: noc, zaduszkipojawiające się kolejno duchya)rodzaj duchówb)czynności, jakie wykonuje guślarzc)prawda moralnad)komentarz1.a)duchy lekkie: dziecib)palenie kądzielic)„Kto nie doznał goryczy ni razu ten nie dozna słodyczy w niebie”d)cierpienie jest koniecznym elementem życia, ono wzbogaca, uszlachetnia człowieka2.a)duchy ciężkie: widmo złego pana
7/22Najbardziej wstrząsającą zjawą jest widmo złego pana, któremu karę za przewinienia wymierzają poddani. Opowieści kruka i sowy to realistyczny opis dramatów ludzi nale-żących do warstwy najniższej.b)zapalenie kotła wódkic)„Bo kto nie był ni razu człowiekiem temu człowiek nic nie pomoże”d)według Mickiewicza najcięższym przewinieniem jest brak miłości wobec drugiego czło-wieka3.a)duchy średnie: Zosiab)palenie wiankac)„Kto nie dotknął ziemi ni razu ten nigdy nie może być w niebie”d)Błędem jest całkowite oderwanie od ziemskich spraw. Człowiek należy do wspólnoty ijej prawom podlega. Nie należy lekceważyć uczuć innych ludzi igardzić miłością.Podsumowanie:centralny problem II cz. „Dziadów” to próba odpowiedzi na pytanie, co stanowi istotę człowieczeństwaw utworze formułuje się kodeks etyczny, zgodny z ludowym pojmowaniem moralnościAlina Witkowska o problemach etycznych w utworze:„Pojawiające się na tajnym obrzędzie „Dziadów” widma i duchy mają potwierdzać nie tylko istnienie innego wymiaru bytu, ale właśnie surowego kodeksu etycznego, który obowiązuje „tam”, a zatem musi stanowić także podstawę ziemskiego ładu ludzi.”4.a)widmo samobójcyb)zjawia się nie wzywane, nie reaguje na zaklęciac)nie wypowiada żadnej prawdy moralnejd)zjawa kończąca obrzęd sygnalizuje problemy podjęte w IV cz. „Dziadów”. Milczenie oraz nagłe zniknięcie widma najdobitniej manifestuje romantyczne prawo wybitnej jednostki do przekraczania wszelkich kodeksów.„Dziady” cz. IVłączność IV części z częścią II utrzymana jest przez to samo zagadnienie moralne: odpo-wiedzialność pośmiertną człowieka za winy popełnione za życiageneza IV częścinieszczęśliwa miłość do Maryli Wereszczakównystan psychiczny Mickiewicza w czasie pobytu w Kownielektury, m.in. „Cierpienia młodego Wertera”IV część „Dziadów” a tradycja literackaTemat miłościporuszano w poprzednich epokach. Było to jednak uczucie zupełnie inne od opisywanego w literaturze romantycznej (czułość serca, bez gwałtownych wzru-szeń). Poprzedzające IV część „Dziadów” utwory spod znaku sentymentalizmu Kniaź-nina iKarpińskiego mówiły o radościach i niepokojach miłości, nigdy jednak uczucie to nie pojawiło się w sposób równie dramatyczny jak w utworze Mickiewicza.miejsce akcji: domek księdza -stół po wieczerzy, palące się świece, bijący zegarczas: trzy godziny (9-10, 10-11, 11-12)a)godzina miłości -wspominania szczęśliwych chwil, wyrażenie przekonania, że jeśli kochankowie nie mogą być razem na ziemi, spotkają się po śmiercib)godzina rozpaczy -przeżywanie utraty ukochanej (monolog „Kobieto, puchu marny...”)
8/22c)godzina przestrogi„Kto za życia choć raz był w niebie ten po śmierci nie trafi od razu”potępienie egocentryzmu, zapatrzenia tylko w świat własnych uczuć i przeżyćbohaterowiea)dzieci (obdarzone niezwykłą intuicją, one stwierdzają, że Gustaw jest upiorem)b)ksiądzc)Gustaw}konfrontacja dwóch światopoglądówksiądz -racjonalista, pogodzony z losem, przekonany, że trzeba pracować dla in-nychGustaw -romantyczny bohater werterowski ulegający wielkim namiętnościom, tajemniczy, szalony (chaotyczność wypowiedzi, brak koncentracji), kończący życie samobójczą śmiercią, cierpiący i przeżywający kryzys egzystencjalny (załamanie wiary w miłość iszczęście, „zatrzaśnięty wpułapce miłości i szczęścia” (szukał nieba na ziemi)Gustaw już po śmierci zmienia się, myśli o innych, prosi księdza o zgodę na przy-wrócenie obrzędu „Dziadów”.Podsumowanie:IV część „Dziadów” to próba odpowiedzi na pytanie, do jakich granic może posunąć się jednostka w ustalaniu własnych prawd moralnych i decydowaniu owłasnym losiejest to z jednej strony manifest wielkiego indywidualizmu, a z drugiej -próba odpowiedzi na pytanie, do czego on może prowadzićSonety krymskieliryczny pamiętnik podróży, który cechuje jedność topograficznapodmiotem lirycznym jest pielgrzym, którego odczucia wiążą się ściśle zuczuciami poety (nie można ich jednak utożsamiać)Mirza -drugi, obok Pielgrzyma, podmiot liryczny w sonetach (np. sonet Czatyrdah)Wprowadzenie postaci Mirzy wzbogaciło elementy orientalne w „Sonetach krymskich” (pojawia się estetyka charakterystyczna dla kultury wschodu, wyrażenia pochodzenia tureckiego i tatarskiego, szczegóły z życia religijnego). Mirza wpro-wadza do sonetów również psychikę człowieka Wschodu, rozmiłowanego wprze-pychu barw, blasku ibogatej ornamentyce.„Stepy akermańskie”ten sonet otwiera cały cyklsytuacja liryczna: podróż wozem po bezkresnym stepiebezkres stepu oddany dzięki porównaniu go do morzazestawienie to ma swe konsekwencje w kolejnych obrazach poetyckich, w których pojęcia dające się zastosować tylko w odniesieniu do lądu przeplatają się zokreśleniami dotyczącymi morza (np. suchy przestwór, łódka brodzi)refleksja w tym sonecie nie jest wypowiedziana wprost, lecz ukryta w zdaniu „jedźmy, nikt nie woła”. Pielgrzym w zetknięciu z przyrodą uświadamia sobie własną samotność.„Żegluga”sytuacja liryczna: żegluga po morzuwyeksponowany obraz żaglowca -statek porównany do rumakaMickiewiczowi udało się stworzyć dwa nakładające się obrazy: opis okrętu i obraz Pegazadowiadujemy się, że podmiot liryczny jest poetą„Cisza morska”
Wyjaśnienie:
