Odpowiedź :
Odpowiedź:
1.Obronę Polaków przed rusyfikacją i powszechny przeciwko niej opór, znacznie utrudniał brak swobód obywatelskich i faktu istnienia polskich instytucji na terenach rosyjskiego zaboru. Ostoją polskości w takiej sytuacji stał się szczególnie dla niższych warstw społecznych, Kościół katolicki, który był wyznacznikiem narodowej i kulturowej samoświadomości polskiego narodu, czemu sprzyjał również fakt, że rosyjscy zaborcy byli prawosławni i należeli do kościoła greckokatolickiego.
Jedną z najważniejszych potrzeb narodu polskiego stało się jednak upowszechnianie polskiej oświaty. Młodzież polska wiedzę o polskiej historii zdobywała w nielegalnych instytucjach – tzw. „tajnych kompletach” oraz podczas nauki w szkołach prywatnych. Tam też zapoznawała się z polska literaturą. Na spotkaniach tajnych kompletów (ze względu na bezpieczeństwo organizowanych w różnych punktach i miejscach kraju), wykładali często wybitni polscy naukowcy (np.: Wacław Nałkowski, czy Jan Władysław Dawid). Tajne nauczanie organizowano również na wsiach, a w celu ułatwienia go wydawano przeróżne elementarze i podręczniki szkolne. Autorem niejednego z nich był Konrad Pruszyński (piszący pod pseudonimem Kazimierza Promyka). Dobrym nośnikiem idei narodowej Polaków było także szkolnictwo prywatne i zawodowe, np.: Szkoła Handlowa (powstała z inicjatywy Leopolda Kronenberga), czy Szkoła Techniczna, założona przez Hipolita Wawelberga.
W walkę z nasiloną rusyfikacją włączyli się również pisarze, oraz przedstawiciele środowisk twórczych i literackich. Wielu z nich tworzyło z myślą o „pokrzepieniu serc”. Taki wydźwięk niewątpliwie mają dzieła Henryka Sienkiewicza, Elizy Orzeszkowej, Bolesława Prusa, Stanisława Wyspiańskiego, czy Jana Matejki. W takim celu powstała też emigracyjna twórczość Adama Mickiewicza i Juliusza Słowackiego. Literatura polska doby późnego romantyzmu i pozytywizmu kształtowała bowiem świadomość narodową Polaków i ich przywiązanie do ziemi ojczystej.
Interesów polskiego narodu broniono także angażując się w pracę u podstaw i pracę organiczną które zgodne były z duchem pozytywistycznym. Pozytywizm w Polsce był nie tylko epoką w dziejach literatury. Przede wszystkim był bowiem ruchem o charakterze społecznym i politycznym. Pozytywiści, którzy (w przeciwieństwie do marzycieli i romantyków) nie pokładali nadziei i wiary w odzyskanie niepodległości na skutek akcji zbrojnej, podjęli krytykę powstań i ogłosili potrzebę rozwoju oświaty i podjęcia pracy nad świadomością społeczną. Głównym ośrodkiem ich działalności była Warszawa. Pozytywiści ogłosili konieczność podjęcia prac nad podniesieniem poziomu życia ludzi na wsi i wzywali inteligencję z miast do rozkrzewienia oświaty i wiedzy o higienie na prowincji. Rozwój intelektualny chłopów miał bowiem iść w parze z rozwojem ich świadomości narodowej.
Przykładem takiej działalności są starania podjęte przez Karola Marcinkowskiego, który w Poznaniu stworzył spółkę akcyjną na celu mającą budowę tzw. „Bazaru Polskiego” - hotelu wraz z przyległymi do niego warsztatami rzemieślników i sklepami. Bazar otwarto w 1841 roku. Był on odtąd prężnym ośrodkiem życia towarzyskiego i społecznego i skupiał polskie ziemiaństwo oraz zamożnych mieszczan. Nie mniej ważną postacią w Wielkopolsce był Hipolit Cegielski, który w roku 1864 założył, jedną z niewielu dotąd w tym rejonie, fabrykę maszyn rolniczych.
2.
z germanizacją:
- polskość w literaturze, malarstwie, szkolnictwie (protest dzieci we Wrześni)
- gromadzenie pamiątek z przeszłości
- postawa Michała Dzrymały
- zakaładano towarzystwa oświatowe, rolnicze
- utworzenie tajnego Związku Misyjnego
- księża potajemnie odprawiali nabożenstwa w parafiach, gdzie nie było duchownych
