Odpowiedź:
Następstwa społeczno-gospodarcze
– utrata 25% terytorium i ponad 40% ludności w ciągu zaledwie 20 lat
– pozostawienie odłogiem 60% ziemi uprawnej
– znaczne ograniczenie eksportu zboża (podstawy gospodarki Rzeczypospolitej)
– agraryzacja miast, upadek handlu i rzemiosła
– zwiększenie obciążeń pańszczyźnianych chłopów
– zubożenie szlachty, mieszczan i chłopów, uzależnienie ich od magnaterii
– wzrost znaczenia magnaterii kosztem króla i pozostałych grup społecznych
– zniszczenia (spustoszenie ziem południowo-wschodnich, masowe szwedzkie rabunki)
– złamanie tradycyjnych w Polsce zasad tolerancji (wygnanie arian, pogromy Żydów, ograniczenie praw politycznych szlachty protestanckiej, stereotyp “Polak-katolik”)
– ksenofobia (niechęć do cudzoziemców)
Następstwa polityczne
– osłabienie pozycji Rzeczypospolitej w świecie (utrata statusu mocarstwa, wzrost znaczenia Rosji, Prus i Austrii)
– rywalizacja stronnictw popieranych przez obce dwory
– ingerencja innych państw w sprawy Rzeczypospolitej
– uniezależnienie się Prus od Rzeczpospolitej (traktaty welawsko-bydgoskie w czasie potopu szwedzkiego w zamian za niesprzymierzanie się Prus z wrogami Rzeczypospolitej) – utrata wpływów nad Bałtykiem
– rozkład armii
– postępująca anarchia wynikająca z nadużywania liberum veto (zrywane sejmy) i spiskowania przeciw władzy (rokosze – zbrojne bunty przeciwko królowi)
Następstwa ustrojowe
W XVII w. ustrój Rzeczypospolitej ewoluował z demokracji szlacheckiej w stronę oligarchii magnackiej (“oligarchia” – gr. ‘rządy nielicznych’):
– wzrost znaczenia magnaterii (skupowanie dóbr zbankrutowanej średniej szlachty, powstawanie latyfundiów magnackich z własnymi armiami)
– uzależnianie drobnej szlachty (decydującej na sejmikach) od magnatów
– sparaliżowanie sejmów przez nadużywanie zasady jednomyślności (1652 – pierwsze zastosowanie liberum veto do nieprzedłużenia obrad sejmu, potem uznanie go za “źrenicę wolności) – wzrost znaczenia sejmików
– wzrost politycznego znaczenia hetmanów (np. przejęcie kompetencji do zbierania podatków na wojsko)
