Nie ulega wątpliwości, że język jest najdoskonalszym narzędziem porozumiewania się ludzi, że dzięki niemu mogą się informować o tym, co ich otacza, co robią, o czym myślą. […]
Ale na czym polega w istocie cud języka? Dlaczego można za jego pomocą powiedzieć dosłownie o wszystkim?
Obserwujemy zwierzęta. Widzimy, że pisklęta reagują na głos kwoki, że wydawane przez nią dźwięki coś znaczą: informują o niebezpieczeństwie, o wspólnym posiłku – tak jak głosy psa, kota, lwa, słonia czy małpy są znakami wyrażającymi radość, strach, ból. Człowiek – oczywiście – także wydobywa z siebie pojedyncze dźwięki, które komunikują o jego przeżyciach. Jakże jednak znikoma jest liczba informacji przekazywanych w ten sposób!
Lecz człowiekowi dane jest coś więcej. Tylko on (i to należałoby stokrotnie wzmocnić!) wprowadził do świata dźwięków porządek, a mianowicie zaczął korzystać z ograniczonej ich liczby, a w dodatku – i to jest prawdziwy cud – posiadł zdolność łączenia ich ze sobą i związania ze wszystkim, co go otacza. Opiszmy to prościej: jedynie człowiek, dysponujący możliwością wydawania z siebie takich dźwięków, jak a, o, u, e, i, k, p, r, s, t, d, w, b, m czy n, obdarzony został mocą scalania ich z sobą, czego efektem są zbitki głoskowe typu kot, kos, rak, dom, kura, staw, bok, a w dodatku – związał te zbitki z materialnymi i duchowymi zjawiskami otaczającej go rzeczywistości […].
Zechciejmy to sobie jeszcze raz uświadomić: dysponujemy doprawdy niewielką liczbą dźwięków, ale możemy je na różne sposoby spajać. Liczba tych kombinacji idzie w tysiące! Tak powstają różne wyrazy, które coś znaczą. Te także można ze sobą łączyć. I tak z chaosu akustycznego wyłania się cały język: od a, o, e, i, k, p, r, s, t, d, w, b, m, n – przez kot, kos, dom – do duży kot, mały kos, nasz dom – ostatecznie aż do duży kot śpi, mały kos śpiewa, nasz dom stoi. Te ostatnie konstrukcje przynoszą już pełną informację o otaczającej człowieka rzeczywistości – i o jej poszczególnych elementach.
Jan Miodek, ABC polszczyzny, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2000, s. 2–3.
Zadanie 1. (0–1)
Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
Główną myśl tekstu wyraża cytat
□ A. Zechciejmy to sobie jeszcze raz uświadomić.
□ B. Człowiek – oczywiście – także wydobywa z siebie pojedyncze dźwięki.
□ C. Jakże jednak znikoma jest liczba informacji przekazywanych w ten sposób!
□ D. Nie ulega wątpliwości, że język jest najdoskonalszym narzędziem porozumiewania się ludzi.
Zadanie 2. (0–1)
Dokończ zdanie. Wybierz właściwą odpowiedź spośród podanych.
W tekście podano przykłady porozumiewania się zwierząt, aby pokazać, że potrafią one przekazywać sobie
□ A. tylko informacje o niebezpieczeństwie.
□ B. jedynie określonego rodzaju informacje.
□ C. tyle samo informacji, ile przekazują sobie ludzie.
□ D. tak wiele informacji, że nie zdajemy sobie z tego sprawy.
Zadanie 3. (0–1)
W jakiej kolejności przedstawiono poszczególne elementy języka w ostatnim akapicie? Ponumeruj je od 1 do 4, odtwarzając tę kolejność.
wyrazy – ...... zdania – ...... głoski – ...... wyrażenia – ......
Zadanie 4. (0–1)
W tekście czytamy: Człowiek […] także wydobywa z siebie pojedyncze dźwięki, które komunikują o jego przeżyciach. Podaj przykład sytuacji, w której to następuje.
............................................................................................................. .............................................................................................................
Zadanie 5. (0–1)
Zapoznaj się z hasłem ze słownika frazeologicznego, a następnie uzupełnij zdanie. Wybierz właściwe odpowiedzi spośród podanych.
Ugryźć się w język «zamilknąć w porę, w ostatniej chwili powstrzymać się przed powiedzeniem czegoś»
□ A. obraziło
□ B. ucieszyło □ C. zanudziła słuchaczy długą opowieścią
□ D. wyjawiła niechcący jakąś tajemnicę
Zadanie 6. (0–1)
Trzeba było ugryźć się w język – tak upominamy osobę, która na przykład powiedziała coś, co kogoś A/B, albo osobę, która C/D.
Przekształć podane zdanie, zastępując powtarzający się rzeczownik odpowiednim zaimkiem.
Język jest człowiekowi bardzo potrzebny,
ponieważ pozwala człowiekowi porozumiewać się ze światem.
............................................................................................................. .............................................................................................................
Zadanie 7. (0–2)
pisać i mówić mówić do kogoś
powiedzieć o czymś mówić lub milczeć rozmawiać z kimś □
□
□
□
□
W okienkach obok sformułowań z przyimkami wpisz P, a ze spójnikami – S.

3

Zadanie 8. (0–2)
Przeczytaj wypowiedź i wykonaj polecenia a) oraz b).
Hurra! Zdałem! Był to chyba najtrudniejszy egzamin w moim życiu.
a) Wypisz z tej wypowiedzi wykrzyknik i partykułę.
Wykrzyknik: ........................................................................................... Partykuła: ..............................................................................................
b) Uzupełnij zdania, wpisując w wykropkowanych miejscach wyrazy „wykrzyknika” i „partykuły”.
Emocje wyrażono w tej wypowiedzi przez zastosowanie ................................... .
W celu wyrażenia przypuszczenia użyto ....................................................... .
Zadanie 9. (0–2)
Ustal, które wyrazy ujęte w ramki zapisujemy z cząstką nie łącznie, a które – rozdzielnie. Wypisz te wyrazy w odpowiednich kolumnach tabeli.
Język to NIEZWYKŁE narzędzie, lecz NIEMOŻEMY zapominać, że jego skuteczność zależy od opanowania zasad poprawności językowej. Ważne, abyśmy NIEPOPEŁNIALI błędów, ponieważ NIEPOPRAWNY zapis albo NIESTARANNA wymowa NIENAJLEPIEJ świadczą o tym, kto pisze lub mówi.
Wyrazy z nie pisane rozdzielnie Wyrazy z nie pisane łącznie

Zadanie 10. (0–8)
Z wrażenia odebrało mi mowę… Opisz swoje przeżycia spowodowane jakąś – prawdziwą lub zmyśloną – niezwykle zaskakującą sytuacją.
Twoja praca powinna zająć co najmniej 15 linijek.
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
(15 linijek)
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
5
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
.............................................................................................................
............................................................................................................