Odpowiedź :
Odpowiedź:
Wyjaśnienie:
I. Wprowadzenie (2 min.)
1. Kiedy pojawił się plan napisania „Pana Tadeusza”;
(w Wielkopolsce, w Poznańskiem, gdy dotarł tam na krótko przed zakończeniem powstania listopadowego)
2. Gdzie powstał „Pan Tadeusz”;
(w Paryżu, w latach 1832 – 1834)
3. Odczytanie tytułu w całości.
4. Wiele przyczyn złożyło się na powstanie tego dzieła.
II. Opracowanie (40 min.)
1. Podanie tematu lekcji.
2. Okoliczności powstania utworu.
– Odczytanie Inwokacji.
Inwokacja (łac. invocatio – wezwanie) to rozbudowana apostrofa otwierająca utwór literacki, zazwyczaj poemat epicki, w której autor zwraca się do swej muzy, bóstwa lub duchowego patrona z prośbą o natchnienie, pomoc w tworzeniu dzieła.
W Inwokacji do „Pana Tadeusza”, duchowym patronem Mickiewicza jest Matka Boża Ostrobramska, Patronka Emigrantów i postać, która odgrywała w życiu Wieszcza rolę szczególną od wczesnego dzieciństwa aż do śmierci – to jej wizerunek bowiem zdobi kryptę na Wawelu, w której spoczywają prochy Mickiewicza.
– Odczytanie Epilogu; (Epilog – liryczna spowiedź poety) Plan stworzenia „Pana Tadeusza” pojawił sięw głowie A.Mickiewicza podczas jego wizyty wWielkopolsce. Początkowym zamysłem poety było stworzenie idylli skromnych rozmiarów, przypominającej „Hermana iDorotę” Goethego. Jednakże forma Mickiewiczowskich „poemów wiejskich” rozwinęła się do formatu epopei.
Dzieło powstawało w latach 1832-1834 i zostało opublikowane w Paryżu w kwietniu 1834 roku. Okoliczności powstania eposu „Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem”, autor przedstawił w „Epilogu”. Utwór jest wyrazem tęsknoty Mickiewicza za krajem rodzinnym, który opuścił w 1824 roku oraz znakiem żałoby po klęsce powstania. Autor jako głos narodu na emigracji pragnie wzbudzić żal i skruchę wśród rodaków, którzy zostawili ojczyznę w potrzebie:
„Biada nam zbiegi, żeśmy w czas morowy Lękliwe nieśli za granice głowy”.
„Pan Tadeusz” A. Mickiewicza – symbol kultury narodowej, dzieło to zostało stworzone, by pobudzić świadomość patriotyczną i tożsamość narodową Polaków. W tym celu autor przypomina historię Polski, przedstawia sentymentalne obrazy dotyczące tradycji i obyczajów szlacheckich, przywołuje piękno litewskiej ziemi. 1
3. Wyciągnięcie wniosków:
Gdzie Mickiewicz pisał „Pana Tadeusza” ?
Jaka atmosfera panowała wśród polskiej emigracji w Paryżu ?
Co znaczą słowa: „Biada nam
zbiegi, żeśmy w czas morowy,
lęknie unieśli za granicę głowy!”.
Czym była praca nad „Panem
Tadeuszem” dla poety ?
Za czym tęskni poeta ?
W Paryżu.
Trudne położenie emigrantów polskich na obczyźnie.
Żal poety, że nie wziął udziału w powstaniu listopadowym.
Ucieczką od waśni i sporów paryskiej, polskiej emigracji.
Za ukochanym krajem.
Dlaczego poeta nie pisze o dziejach najnowszych ?
Bo te najnowsze dzieje są tragiczne.
Poemat jest ucieczką od nieprzyjaznej
teraźniejszości do kraju lat dziecinnych.
Jak poeta przedstawia kraj ojczysty ?
Jako kraj:
dobrych sąsiadów,
sług przywiązanych do pana,
małżonki przywiązanej do męża,
pełen szacunku, dumy, miłości,
Kraj święty i czysty.
Jakie marzenia ma poeta ?
Aby jego utwory trafiły do każdego polskiego domu, będzie to dla poety droższa nagroda niż laur,
„O gdybym kiedy dożył tej pociechy, żeby te księgi zbłądziły pod strzechy...”
Zamiarem poety było napisanie utworu prostego, zrozumiałego dla każdego czytelnika.
Bodźcem do napisania „Pana Tadeusza” była też dręcząca poetę tęsknota do rodzinnej Litwy, którą opuścił w 1824 roku.
Najpełniejszym i najbardziej wzruszającym wyrazem tej tęsknoty jest Inwokacja rozpoczynająca się od słów znanych każdemu Polakowi;
„Litwo, ojczyzno moja ...”
Czego pragnie poeta ?
O co prosi Pannę Świętą z
Częstochowy i Ostrej Bramy ?
Zobaczyć ojczyznę chociaż w wyobraźni.
Początkowo Adam Mickiewicz zamierzał napisać niewielką sielankę pt. „Szlachcic Żegota” ale z biegiem czasu utwór rozrósł się do rozmiarów epopei o 12-tu księgach.
2
Czas, w którym poeta umieścił akcję:
Były to czasy, kiedy to wielkie nadzieje na wyzwolenie ojczyzny Polacy wiązali z osobą Napoleona Bonaparte i jego planowaną wyprawą na Rosję.
Utwór miał, w Polakach załamanych po powstaniu listopadowym, rozbudzić nowe nadzieje.
Dla emigrantów „Pan Tadeusz” miał być przypomnieniem dalekiej ojczyzny.
1811 i 1812 r.
a) WNIOSKI: przyczyny powstania „Pana Tadeusza”:
– tęsknota za ojczyzną,
– upadek powstania listopadowego,
– chęć ucieczki od kłótni Polaków na emigracji na temat przyczyn upadku
powstania listopadowego,
– chęć przeniesienia się do lat dziecięcych,
– miłość do ojczyzny,
– nadzieja, że „Pan Tadeusz” trafi do każdego Polskiego domu.
NOTATKA:
1. Tytuł: „Pan Tadeusz”.
Podtytuł: „czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we
dwunastu księgach wierszem:.
2. Plan napisania „Pana Tadeusza” pojawił się w czasie pobytu poety w Wielkopolsce,
w Poznańskiem, gdy dotarł tam na krótko przed zakończeniem powstania listopadowego.
3. Utwór powstał w Paryżu, w latach 1832 – 1834.
4. Okoliczności powstania utworu wyjaśnia Epilog (liryczna spowiedź poety) i Inwokacja.
Są to:
Chęć oderwania się od sporów emigracyjnych.
Wielka tęsknota za krajem dzieciństwa – Litwą.
Pragnienie przypomnienia i obudzenia nadziei, która towarzyszyła uczestnikom
kampanii napoleońskiej.
Przypomnieć historię Polski – poruszyć serca i sumienia Polaków.
Myśl, by rozpropagować i przedstawić piękno litewskiej ziemi.
Utrwalenie i rozsławienie obyczajów, życia wiejskiego, ideałów Polski szlacheckiej
(dawnej świętości).
Wyrażenie optymizmu dotyczącego przyszłości Polski (pesymizm i rozczarowanie
nieudaną próbą ujawnia się dopiero w Epilogu dołączonym do poematu).
3
Temat: W gościnie u Sędziego Soplicy.
1. Opis dworku szlacheckiego.
Dworek położony był w malowniczym miejscu „... nad brzegiem ruczaju, na pagórku niewielkim, we brzozowym gaju ...”, wśród topoli, które kontrastowały z bielą ścian.
Był drewniany ale podmurowany. Otaczały go budynki gospodarcze, porządnie utrzymane, wypełnione zbożem i sianem. Brama wiodąca do dworku była zawsze otwarta „... brama na wciąż otwarta przechodniom ogłasza, że gościnna i wszystkich w gościnę zaprasza ...”
Dookoła roztaczały się leśne pagórki, zielone łąki, a także pola uprawne obsiane żytem, pszenicą i gryką.
Dworek w Soplicowie był ostoją polskości (przestrzegano w nim obrzędów i tradycji szlacheckich odchodzących bezpowrotnie z epoką). Wnętrze odzwierciedlało wielki patriotyzm: na ścianach wisiały portrety bohaterów narodowych – Rejtana (rozdzierającego szaty na znak rozpaczy i protestu przeciw rozbiorowi Polski), Korsaka, Kościuszki (ślubującego wierność i oddanie ojczyźnie) i Jasińskiego oraz zegar kurantowy wygrywający ,,Mazurka Dąbrowskiego’’.
Kultywowano tu polskie tradycje i obyczaje. Podkreślano przynależność narodową m.in. poprzez noszenie stroju szlacheckiego.
2. Stali mieszkańcy dworku:
Sędzia Soplica,
Tadeusz,
Telimena,
Wojski,
Zosia,
Protazy.
3. Goście
Podkomorzy,
Rejent,
Asesor,
Hrabia,
Ks. Robak.
4. Dworek w Soplicowie był oazą polskości, jedną z niewielu na Litwie.
gościnność gospodarza (gospodarz zawsze wychodził przed dom w myśl
staropolskiej zasady: „Gość w dom, Bóg w dom”),
przestrzeganie zasad grzeczności: zajmowano miejsca przy stole według wieku
i urzędu, duży szacunek dla kobiet (usługiwano damom przy posiłkach, zabawiano je i rozweselano) ale pierwsze miejsce przy stole zajmował mężczyzna,
powrót ze spaceru w układzie hierarchicznym,
dopiero 14 letnia dziewczyna zostawała wprowadzona w świat i często od razu
wydawano ją za mąż. Małżeństwa kojarzyli rodzice,
ściskanie za kolana było oznaką grzeczności i szacunku,
bogate życie towarzyskie: uczty, grzybobrania, polowania, tańce staropolski.
5. Dworek w Soplicowie można nazwać centrum polszczyzny:
ze względu na jego właściciela – Sędziego (gorącego patriotę),
ze względu na obyczaje panujące w tej starej polskiej siedzibie.
dworku:
4
1.
2.
3.
4.
WSTĘP.
Można powiedzieć, że zbiorowym bohaterem w „Panu Tadeuszu” jest szlachta.
O chłopach słyszymy tylko mimochodem, że kończą pracę wraz z zachodem słońca
lub, że bywają w karczmie.
Mickiewicz ukazuje wszystkie warstwy szlachty – od najbogatszej do najbiedniejszej.
PYTANIA.
Na ile grup należy podzielić społeczeństwo szlacheckie w „Panu Tadeuszu” ?
(3 grupy),
Od czego zależy ten podział ? (od stanu majątkowego)
Rozwarstwienie szlachty spowodowane różnicami majątkowymi:
Pierwsza grupa – najbogatsza szlachta: magnateria i arystokracja (Stolnik Horeszko, Hrabia),
Druga grupa – szlachta ziemiańska (Sędzia Soplica, Podkomorzy),
Trzecia grupa – zubożała szlachta:
rezydenci, szlachta urzędnicza i służba dworska – Wojski, Asesor, Rejent, Protazy,
szlachta zaściankowa – ród Dobrzyńskich: Maciej Dobrzyński, Bartek Brzytewka,
Maciej Chrzciciel, Bartek Prusak.
Charakterystyka magnaterii:
STOLNIK HORESZKO
dawny pan na zamku, otoczony służbą, magnat, ojciec Ewy,
patriota, zwolennik Konstytucji 3 Maja, zbierał szlachtę aby pomóc wojskom
polskim,
wobec Jacka Soplicy jest bezwzględny i obłudny, odmawia mu ręki córki,
w czasie ataku na zamek został zabity przez Jacka Soplicę.
HRABIA – ostatni z Horeszków
daleki krewny Horeszków, marzyciel, dziwak, romantyk i „modny kawaler”,
kobieciarz,
kształcił się za granicą,
początkowo zamierza zrezygnować z walki o zrujnowany zamek, jednak za
namową Gerwazego, organizuje zajazd na Soplicowo.
Charakterystyka szlachty ziemiańskiej – średniozamożnej.
SĘDZIA SOPLICA
– właściciel Soplicowa, brat Jacka Soplicy, wuj Tadeusza,
– dobry gospodarz, hołdujący tradycji i dobrym obyczajom,
– dbający o ludzi i dobytek,
– piastuje urząd sędziego z urzędu (w młodości służył na dworze wojewody, ojca
Podkomorzego),
– objął majątek po Jacku Soplicy, dany mu przez Moskali (Targowicę) po zabiciu
przez Jacka Stolnika Horeszki,
– kawaler, poświęcił się wychowaniu Zosi i Tadeusza,
– porywczy: pieniacka zajadłość w sporze o zamek; procesuje się długo, choć wie,
że jego przeciwnik ma większe prawo do zamku,
– kocha Polskę (nie interesuje się polityką), Jego dom jest symbolem polskości,
5.
Temat: Świat szlachecki w „Panu Tadeuszu”
5
– dobry, sprawiedliwy, łagodny dla poddanych, nie przeciąża ich pracą, zabrania aby chłopi kłaniali mu się do ziemi,
– nie pozwala polować na chłopskich gruntach,
– gości chłopów na dziedzińcu, podczas uczty na zamku,
– godzi się na ich uwłaszczenie w swoich dobrach. Sędzia Soplica to postać wyidealizowana.
PODKOMORZY
– przyjaciel Sędziego, dla którego jest autorytetem,
– najwyższy autorytet wśród zebranych w Soplicowie gości;
„ Podkomorzy najwyżej brał miejsce za stołem. Z wieku i urzędu ten zaszczyt należy ...”
– drugi, obok gospodarza Soplicowa strażnik obyczajów;
„... ostatni, co tak poloneza wodzi ...”
– bardzo szanowany i poważany (sprawuje ważny urząd ceniony w tamtych czasach przez szlachtę),
– przeciwnik cudzoziemszczyzny,
– lubi pouczać szczególnie młodych, daje im wiele rad na przykład na temat etyki,
– posiadacz niezwykłej tabakiery ofiarowanej przez króla Stanisława Augusta
Poniatowskiego, zawierającej jego portret, Podkomorzy lubi się nią chwalić,
– przybył do Soplicowa by rozstrzygnąć spór o zamek.
6. Charakterystyka zubożałej szlachty.
Szlachta zaściankowa – Dobrzyńscy na czele z Maćkiem Dobrzyńskim.
– pochodzili z Ziemi Dobrzyńskiej,
– są zubożali, kiedyś ceniono ich za udział w walkach, odwagę i dobre
gospodarowanie,
– obecnie:
nie troszczą się o swoje gospodarstwa (dom Maćka: tam wszystko jest w opłakanym stanie)
pomimo, że mieli szlacheckie herby, bardziej przypominali chłopów i pracowali jak chłopi,
porywczy, dumni, kłótliwi, hałaśliwi,
MACIEJ DOBRZYŃSKI
– był uczestnikiem konfederacji barskiej i powstania kościuszkowskiego, podczas którego wsławił się bohaterskimi i wymagającymi wielkiej odwagi czynami,
– przeszedł służbę wojskową, podczas której niezwykle zasłużył się dla kraju, między innymi ratując pana Pocieja:
„Ostaatni raz wojował poszedłszy z Ogińskim Do Wilna, gdzie służyli oba pod Jasińskim.
I tam z Różeczką cudów dokazał odwagi. Wiadomo, że sam jeden skoczył z wałów Pragi Bronić pana Pocieja, który, odbieżany
Na placu boju, dostał dwadzieścia trzy rany.”
– bezinteresowny, dumny, skromny, nie przyjął zapłaty za uratowanie życia od Pocieja:
„Niech Pociej Macieja,
A nie Maciej Pocieja ma za dobrodzieja”.I. Wprowadzenie (2 min.)
1. Kiedy pojawił się plan napisania „Pana Tadeusza”;
(w Wielkopolsce, w Poznańskiem, gdy dotarł tam na krótko przed zakończeniem powstania listopadowego)
2. Gdzie powstał „Pan Tadeusz”;
(w Paryżu, w latach 1832 – 1834)
3. Odczytanie tytułu w całości.
4. Wiele przyczyn złożyło się na powstanie tego dzieła.
II. Opracowanie (40 min.)
1. Podanie tematu lekcji.
2. Okoliczności powstania utworu.
– Odczytanie Inwokacji.
Inwokacja (łac. invocatio – wezwanie) to rozbudowana apostrofa otwierająca utwór literacki, zazwyczaj poemat epicki, w której autor zwraca się do swej muzy, bóstwa lub duchowego patrona z prośbą o natchnienie, pomoc w tworzeniu dzieła.
W Inwokacji do „Pana Tadeusza”, duchowym patronem Mickiewicza jest Matka Boża Ostrobramska, Patronka Emigrantów i postać, która odgrywała w życiu Wieszcza rolę szczególną od wczesnego dzieciństwa aż do śmierci – to jej wizerunek bowiem zdobi kryptę na Wawelu, w której spoczywają prochy Mickiewicza.
– Odczytanie Epilogu; (Epilog – liryczna spowiedź poety) Plan stworzenia „Pana Tadeusza” pojawił sięw głowie A.Mickiewicza podczas jego wizyty wWielkopolsce. Początkowym zamysłem poety było stworzenie idylli skromnych rozmiarów, przypominającej „Hermana iDorotę” Goethego. Jednakże forma Mickiewiczowskich „poemów wiejskich” rozwinęła się do formatu epopei.
Dzieło powstawało w latach 1832-1834 i zostało opublikowane w Paryżu w kwietniu 1834 roku. Okoliczności powstania eposu „Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem”, autor przedstawił w „Epilogu”. Utwór jest wyrazem tęsknoty Mickiewicza za krajem rodzinnym, który opuścił w 1824 roku oraz znakiem żałoby po klęsce powstania. Autor jako głos narodu na emigracji pragnie wzbudzić żal i skruchę wśród rodaków, którzy zostawili ojczyznę w potrzebie:
„Biada nam zbiegi, żeśmy w czas morowy Lękliwe nieśli za granice głowy”.
„Pan Tadeusz” A. Mickiewicza – symbol kultury narodowej, dzieło to zostało stworzone, by pobudzić świadomość patriotyczną i tożsamość narodową Polaków. W tym celu autor przypomina historię Polski, przedstawia sentymentalne obrazy dotyczące tradycji i obyczajów szlacheckich, przywołuje piękno litewskiej ziemi. 1
3. Wyciągnięcie wniosków:
Gdzie Mickiewicz pisał „Pana Tadeusza” ?
Jaka atmosfera panowała wśród polskiej emigracji w Paryżu ?
Co znaczą słowa: „Biada nam
zbiegi, żeśmy w czas morowy,
lęknie unieśli za granicę głowy!”.
Czym była praca nad „Panem
Tadeuszem” dla poety ?
Za czym tęskni poeta ?
W Paryżu.
Trudne położenie emigrantów polskich na obczyźnie.
Żal poety, że nie wziął udziału w powstaniu listopadowym.
Ucieczką od waśni i sporów paryskiej, polskiej emigracji.
Za ukochanym krajem.
Dlaczego poeta nie pisze o dziejach najnowszych ?
Bo te najnowsze dzieje są tragiczne.
Poemat jest ucieczką od nieprzyjaznej
teraźniejszości do kraju lat dziecinnych.
Jak poeta przedstawia kraj ojczysty ?
Jako kraj:
dobrych sąsiadów,
sług przywiązanych do pana,
małżonki przywiązanej do męża,
pełen szacunku, dumy, miłości,
Kraj święty i czysty.
Jakie marzenia ma poeta ?
Aby jego utwory trafiły do każdego polskiego domu, będzie to dla poety droższa nagroda niż laur,
„O gdybym kiedy dożył tej pociechy, żeby te księgi zbłądziły pod strzechy...”
Zamiarem poety było napisanie utworu prostego, zrozumiałego dla każdego czytelnika.
Bodźcem do napisania „Pana Tadeusza” była też dręcząca poetę tęsknota do rodzinnej Litwy, którą opuścił w 1824 roku.
Najpełniejszym i najbardziej wzruszającym wyrazem tej tęsknoty jest Inwokacja rozpoczynająca się od słów znanych każdemu Polakowi;
„Litwo, ojczyzno moja ...”
Czego pragnie poeta ?
O co prosi Pannę Świętą z
Częstochowy i Ostrej Bramy ?
Zobaczyć ojczyznę chociaż w wyobraźni.
Początkowo Adam Mickiewicz zamierzał napisać niewielką sielankę pt. „Szlachcic Żegota” ale z biegiem czasu utwór rozrósł się do rozmiarów epopei o 12-tu księgach.
2
Czas, w którym poeta umieścił akcję:
Były to czasy, kiedy to wielkie nadzieje na wyzwolenie ojczyzny Polacy wiązali z osobą Napoleona Bonaparte i jego planowaną wyprawą na Rosję.
Utwór miał, w Polakach załamanych po powstaniu listopadowym, rozbudzić nowe nadzieje.
Dla emigrantów „Pan Tadeusz” miał być przypomnieniem dalekiej ojczyzny.
1811 i 1812 r.
a) WNIOSKI: przyczyny powstania „Pana Tadeusza”:
– tęsknota za ojczyzną,
– upadek powstania listopadowego,
– chęć ucieczki od kłótni Polaków na emigracji na temat przyczyn upadku
powstania listopadowego,
– chęć przeniesienia się do lat dziecięcych,
– miłość do ojczyzny,
– nadzieja, że „Pan Tadeusz” trafi do każdego Polskiego domu.
NOTATKA:
1. Tytuł: „Pan Tadeusz”.
Podtytuł: „czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we
dwunastu księgach wierszem:.
2. Plan napisania „Pana Tadeusza” pojawił się w czasie pobytu poety w Wielkopolsce,
w Poznańskiem, gdy dotarł tam na krótko przed zakończeniem powstania listopadowego.
3. Utwór powstał w Paryżu, w latach 1832 – 1834.
4. Okoliczności powstania utworu wyjaśnia Epilog (liryczna spowiedź poety) i Inwokacja.
Są to:
Chęć oderwania się od sporów emigracyjnych.
Wielka tęsknota za krajem dzieciństwa – Litwą.
Pragnienie przypomnienia i obudzenia nadziei, która towarzyszyła uczestnikom
kampanii napoleońskiej.
Przypomnieć historię Polski – poruszyć serca i sumienia Polaków.
Myśl, by rozpropagować i przedstawić piękno litewskiej ziemi.
Utrwalenie i rozsławienie obyczajów, życia wiejskiego, ideałów Polski szlacheckiej
(dawnej świętości).
Wyrażenie optymizmu dotyczącego przyszłości Polski (pesymizm i rozczarowanie
nieudaną próbą ujawnia się dopiero w Epilogu dołączonym do poematu).
3
Temat: W gościnie u Sędziego Soplicy.
1. Opis dworku szlacheckiego.
Dworek położony był w malowniczym miejscu „... nad brzegiem ruczaju, na pagórku niewielkim, we brzozowym gaju ...”, wśród topoli, które kontrastowały z bielą ścian.
Był drewniany ale podmurowany. Otaczały go budynki gospodarcze, porządnie utrzymane, wypełnione zbożem i sianem. Brama wiodąca do dworku była zawsze otwarta „... brama na wciąż otwarta przechodniom ogłasza, że gościnna i wszystkich w gościnę zaprasza ...”
Dookoła roztaczały się leśne pagórki, zielone łąki, a także pola uprawne obsiane żytem, pszenicą i gryką.
Dworek w Soplicowie był ostoją polskości (przestrzegano w nim obrzędów i tradycji szlacheckich odchodzących bezpowrotnie z epoką). Wnętrze odzwierciedlało wielki patriotyzm: na ścianach wisiały portrety bohaterów narodowych – Rejtana (rozdzierającego szaty na znak rozpaczy i protestu przeciw rozbiorowi Polski), Korsaka, Kościuszki (ślubującego wierność i oddanie ojczyźnie) i Jasińskiego oraz zegar kurantowy wygrywający ,,Mazurka Dąbrowskiego’’.
Kultywowano tu polskie tradycje i obyczaje. Podkreślano przynależność narodową m.in. poprzez noszenie stroju szlacheckiego.
2. Stali mieszkańcy dworku:
Sędzia Soplica,
Tadeusz,
Telimena,
Wojski,
Zosia,
Protazy.
3. Goście
Podkomorzy,
Rejent,
Asesor,
Hrabia,
Ks. Robak.
4. Dworek w Soplicowie był oazą polskości, jedną z niewielu na Litwie.
gościnność gospodarza (gospodarz zawsze wychodził przed dom w myśl
staropolskiej zasady: „Gość w dom, Bóg w dom”),
przestrzeganie zasad grzeczności: zajmowano miejsca przy stole według wieku
i urzędu, duży szacunek dla kobiet (usługiwano damom przy posiłkach, zabawiano je i rozweselano) ale pierwsze miejsce przy stole zajmował mężczyzna,
powrót ze spaceru w układzie hierarchicznym,
dopiero 14 letnia dziewczyna zostawała wprowadzona w świat i często od razu
wydawano ją za mąż. Małżeństwa kojarzyli rodzice,
ściskanie za kolana było oznaką grzeczności i szacunku,
bogate życie towarzyskie: uczty, grzybobrania, polowania, tańce staropolski.
5. Dworek w Soplicowie można nazwać centrum polszczyzny:
ze względu na jego właściciela – Sędziego (gorącego patriotę),
ze względu na obyczaje panujące w tej starej polskiej siedzibie.
dworku:
4
1.
2.
3.
4.
WSTĘP.
Można powiedzieć, że zbiorowym bohaterem w „Panu Tadeuszu” jest szlachta.
O chłopach słyszymy tylko mimochodem, że kończą pracę wraz z zachodem słońca
lub, że bywają w karczmie.
Mickiewicz ukazuje wszystkie warstwy szlachty – od najbogatszej do najbiedniejszej.
PYTANIA.
Na ile grup należy podzielić społeczeństwo szlacheckie w „Panu Tadeuszu” ?
(3 grupy),
Od czego zależy ten podział ? (od stanu majątkowego)
Rozwarstwienie szlachty spowodowane różnicami majątkowymi:
Pierwsza grupa – najbogatsza szlachta: magnateria i arystokracja (Stolnik Horeszko, Hrabia),
Druga grupa – szlachta ziemiańska (Sędzia Soplica, Podkomorzy),
Trzecia grupa – zubożała szlachta:
rezydenci, szlachta urzędnicza i służba dworska – Wojski, Asesor, Rejent, Protazy,
szlachta zaściankowa – ród Dobrzyńskich: Maciej Dobrzyński, Bartek Brzytewka,
Maciej Chrzciciel, Bartek Prusak.
Charakterystyka magnaterii:
STOLNIK HORESZKO
dawny pan na zamku, otoczony służbą, magnat, ojciec Ewy,
patriota, zwolennik Konstytucji 3 Maja, zbierał szlachtę aby pomóc wojskom
polskim,
wobec Jacka Soplicy jest bezwzględny i obłudny, odmawia mu ręki córki,
w czasie ataku na zamek został zabity przez Jacka Soplicę.
HRABIA – ostatni z Horeszków
daleki krewny Horeszków, marzyciel, dziwak, romantyk i „modny kawaler”,
kobieciarz,
kształcił się za granicą,
początkowo zamierza zrezygnować z walki o zrujnowany zamek, jednak za
namową Gerwazego, organizuje zajazd na Soplicowo.
Charakterystyka szlachty ziemiańskiej – średniozamożnej.
SĘDZIA SOPLICA
– właściciel Soplicowa, brat Jacka Soplicy, wuj Tadeusza,
– dobry gospodarz, hołdujący tradycji i dobrym obyczajom,
– dbający o ludzi i dobytek,
– piastuje urząd sędziego z urzędu (w młodości służył na dworze wojewody, ojca
Podkomorzego),
– objął majątek po Jacku Soplicy, dany mu przez Moskali (Targowicę) po zabiciu
przez Jacka Stolnika Horeszki,
– kawaler, poświęcił się wychowaniu Zosi i Tadeusza,
– porywczy: pieniacka zajadłość w sporze o zamek; procesuje się długo, choć wie,
że jego przeciwnik ma większe prawo do zamku,
– kocha Polskę (nie interesuje się polityką), Jego dom jest symbolem polskości,
5.
Temat: Świat szlachecki w „Panu Tadeuszu”
5
– dobry, sprawiedliwy, łagodny dla poddanych, nie przeciąża ich pracą, zabrania aby chłopi kłaniali mu się do ziemi,
– nie pozwala polować na chłopskich gruntach,
– gości chłopów na dziedzińcu, podczas uczty na zamku,
– godzi się na ich uwłaszczenie w swoich dobrach. Sędzia Soplica to postać wyidealizowana.
PODKOMORZY
– przyjaciel Sędziego, dla którego jest autorytetem,
– najwyższy autorytet wśród zebranych w Soplicowie gości;
„ Podkomorzy najwyżej brał miejsce za stołem. Z wieku i urzędu ten zaszczyt należy ...”
– drugi, obok gospodarza Soplicowa strażnik obyczajów;
„... ostatni, co tak poloneza wodzi ...”
– bardzo szanowany i poważany (sprawuje ważny urząd ceniony w tamtych czasach przez szlachtę),
– przeciwnik cudzoziemszczyzny,
– lubi pouczać szczególnie młodych, daje im wiele rad na przykład na temat etyki,
– posiadacz niezwykłej tabakiery ofiarowanej przez króla Stanisława Augusta
Poniatowskiego, zawierającej jego portret, Podkomorzy lubi się nią chwalić,
– przybył do Soplicowa by rozstrzygnąć spór o zamek.
6. Charakterystyka zubożałej szlachty.
Szlachta zaściankowa – Dobrzyńscy na czele z Maćkiem Dobrzyńskim.
– pochodzili z Ziemi Dobrzyńskiej,
– są zubożali, kiedyś ceniono ich za udział w walkach, odwagę i dobre
gospodarowanie,
– obecnie:
nie troszczą się o swoje gospodarstwa (dom Maćka: tam wszystko jest w opłakanym stanie)
pomimo, że mieli szlacheckie herby, bardziej przypominali chłopów i pracowali jak chłopi,
porywczy, dumni, kłótliwi, hałaśliwi,
MACIEJ DOBRZYŃSKI
– był uczestnikiem konfederacji barskiej i powstania kościuszkowskiego, podczas którego wsławił się bohaterskimi i wymagającymi wielkiej odwagi czynami,
– przeszedł służbę wojskową, podczas której niezwykle zasłużył się dla kraju, między innymi ratując pana Pocieja:
„Ostaatni raz wojował poszedłszy z Ogińskim Do Wilna, gdzie służyli oba pod Jasińskim.
I tam z Różeczką cudów dokazał odwagi. Wiadomo, że sam jeden skoczył z wałów Pragi Bronić pana Pocieja, który, odbieżany
Na placu boju, dostał dwadzieścia trzy rany.”
– bezinteresowny, dumny, skromny, nie przyjął zapłaty za uratowanie życia od Pocieja:
„Niech Pociej Macieja,
A nie Maciej Pocieja ma za dobrodzieja”.
