Maria Konopnicka Mendel Gdański

I. Przeanalizuj słowa zegarmistrza i Mendla. Jak każdy z bohaterów rozumie „polskość” i „obcość”?

Ha! ha! — roześmiał się zegarmistrz — každy Zyd ma swoje wykręty! Przecież ta jedlina i ta brzezina to nasze, w naszym lesie, z naszego gruntu wyrosła! [...l

— [...] Aja z jakiego gruntu wyrósł? Pan dobrodziej mnie dawno zna? Dwadzieścia i siedem lat mnie pan dobrodziej zna! ł...] Ja tu tak w miasto urósł, jak ta brzezina w lesie! Zjadł ja tu kawałek chleba, prawda jest. Wypił tež wody, i to prawda jest. Ale za tego chleba i za tej wody ja zapłacił. Czym ja zapłacił? [...l

— Nu — zawołał z pewną porywczością w głosie — ja tymi dziesięciu palcami zapłacił!

• poglądy zegarmistrza







• poglądy Mendla —







2. Wskaż w wypowiedziach Mendla odstępstwa od polszczyzny ogólnej. Czemu służy taki zabieg?

— Nu, jaki ty Žyd? [...l Ty się w to miasto urodził, toś ty nie obcy, toś swój, tutejszy, to ty prawo masz kochać to miasto, póki ty uczciwie żyjesz. Ty się wstydzić nie masz, żeś Žyd. Jak ty się wstydzisz, żeś ty Žyd, jak ty się sam za podłego masz, dlatego żeś Žyd, nu, to jak ty możesz jakie dobro zrobić dla to miasto, gdzie ty się urodził, jak ty jego kochać możesz? ...

— Nu odparł Mendel — co mnie po nowinę? Jak una będzie dobra, to una i wtedy będzie dobra, kiedy una nie będzie nowina, a jak zła, nu, to na co ja ją słuchać mam?

— Nu, a gdzie ta zapłata moja jest? Ta zapłata moja jest w szkole u dzieci, u tych paniczów, u te panienki, co się uczą na ksiąžke, co piszą na kajetu, nu. Una i w kościół jest, jak tam z książkami ludzie idą... Nu, una i u wielmożnego proboszcza jest, bo ja i jemu oprawiał książki, niech un zdrowy żyje.