Odpowiedź :
Odpowiedź:
Wyjaśnienie:Lutnia – nazwa odnosząca się do rodziny instrumentów zaliczanych do instrumentów strunowych szarpanych. Jej przyswojenie przez kulturę europejską nastąpiło na styku z kulturą arabską. Pochodzi z arabskiej Hiszpanii (arab al-ud) lub z Sycylii, gdzie mogła trafić też za pośrednictwem muzyków bizantyjskich. W Europie grali na niej średniowieczni minstrele. Odgrywała pierwszoplanową rolę w muzyce renesansu (lutnia renesansowa) i wczesnego baroku (lutnia barokowa), dopóki nie wyparł jej klawesyn. Istniały jednak pewne odmiany lutni używane jeszcze pod koniec XVIII i w XIX wieku (zobacz. teorban, gallichon i lutnia romantyczna)
Lutnia bliskowschodnia przetrwała do dziś w niemal niezmienionym kształcie i jest obecnie najpopularniejszym instrumentem w krajach arabskich, Turcji i w Iranie. Lutnia europejska od czasów średniowiecza podlegała wielu modyfikacjom, aż w końcu została niemal zupełnie zapomniana na prawie półtora stulecia a rolę lutni barokowej przejęła mandolina. W Hiszpanii instrument ten przetrwał w nieco zmienionej formie i istnieje w muzyce hiszpańskiej do dziś jako lutnia współczesna (hiszp. laud – lutnia), lub jej mniejsza odmiana – bandurria.
Obecnie obserwuje się renesans lutni europejskiej związany ze wzrostem popularności muzyki dawnej i chęcią odtworzenia jej oryginalnego brzmienia,
2 Rodzaje lutni europejskich
3 Rodzaje lutni bliskowschodnich
4 Przypisy
5 Bibliografia
Budowa
Lutnia charakteryzuje się gruszkowatym kształtem pudła rezonansowego, dość szeroką i krótką szyjką, oraz główką umieszczoną pod kątem prostym w stosunku do szyjki. Płyta wierzchnia, najczęściej wykonywana ze świerku, posiada umieszczony centralnie otwór rezonansowy (czasem kilka) zamknięty ozdobną rozetą wyciętą bezpośrednio w płycie. Do płyty przymocowany jest na stałe mostek, który również czasem przybiera ozdobne formy. Mostek nie posiada typowego dla np. gitary, dodatkowego siodełka a struny przymocowywane są bezpośrednio do znajdujących się w nim otworów.
Tył pudła rezonansowego jest mocno wypukły, wykonywany z klejonych ze sobą listewek (z palisandru lub innego drewna). Listewki są odpowiednio wyprofilowane i sklejone ze sobą od środka za pomocą taśm papierowych, cała konstrukcja nie posiada więc belkowania.
Ze względu na zastosowanie podwójnych strun (chórów) szyjka lutni jest dość szeroka. Na szyjce znajduje się (często palisandrowa) podstrunnica, która inaczej niż w gitarze, nie wystaje ponad poziom płyty wierzchniej, lecz jest z nią równa a jej koniec wpuszczony jest w płytę wierzchnią. Progi wykonane są ze strun jelitowych obwiązanych wokół szyjki, co umożliwia ich przesuwanie i dostrajanie instrumentu. Kilka najwyższych progów często przymocowanych jest już do płyty wierzchniej i wykonanych z drewna[1].
Struny lutni tradycyjnie wykonywane były z jelit, jednak w dzisiejszych czasach często używa się nylonowych zamienników. Ułożone są one w parach, przy czym najwyższa struna jest często pojedyncza. Pary strun stroi się zawsze unisono, z wyjątkiem strun basowych, które czasem strojone są w oktawach. Lutnie średniowieczne posiadały 4 do 5 chórów. W czasach renesansu liczbę chórów zaczęto powiększać od 6 do 8. Wraz z rozwojem repertuaru lutniowego w dobie baroku powstały instrumenty basowe (teorba, lutnia barokowa) posiadające 14 a nawet więcej chórów, przy czym struny basowe rozpięte były często na dodatkowej główce (''struny burdonowe'').
Rodzaje lutni europejskich
Lutnia w średniowieczu
Osobny artykuł: mandora.
Pierwsze lutnie europejskie znamy z ikonografii średniowiecznej. Były to instrumenty o gruszkowatym kształcie, niewielkich rozmiarów, na których grano używając plektronu (gęsiego pióra), później także szarpiąc struny palcami. Lutnie takie miały początkowo cztery chóry (pary strun) później liczba ta wzrosła do pięciu.
Lutnia w dobie renesansu
Osobny artykuł: lutnia renesansowa.
W muzyce renesansu lutnia odgrywała rolę pierwszoplanową. Była przede wszystkim instrumentem solowym, rzadziej akompaniatorskim. Miała nieco większe rozmiary niż lutnia średniowieczna oraz większą liczbę strun (6-10 chórów). Ze względu na rozwój skomplikowanej muzyki polifonicznej grano na niej palcami a nie, jak wcześniej, plektronem. W wyniku różnych eksperymentów i ciągłego poszukiwania nowych możliwości brzmieniowych wykształciły się tak zwane lutnie basowe, instrumenty o rozbudowanej konstrukcji i niespotykanej wcześniej skali dźwięku, a także mniejsze odmiany lutni sopranowych (mandora).
Lutnia w dobie baroku
Osobny artykuł: lutnia barokowa.
Barok przyniósł wiele nowych form i eksperymentów na gruncie muzycznym. Popularność zyskało basso continuo – sposób realizowania akompaniamentu muzycznego. Lutnia w tym okresie jest przedmiotem poważnych zmian konstrukcyjnych. Powstają tzw. niemiecka lutnia barokowa, francuska lutnia barokowa, arcylutnia, gallichon, a także mandolina barokowa. Z czasem instrument ten traci swoje pierwszoplanowe miejsce w muzyce a pod koniec epoki wychodzi z powszechnego użycia.
Lutnia w epoce romantyzmu
Osobny artykuł: lutnia romantyczna.
Jeszcze w XIX wieku powstawały uwspółcześnione odmiany lutni takie jak liuto cantabile we Włoszech, czy wandervogel laute, która na przełomie XIX i XX wieku cieszyła się dość dużą popularnością w Niemczech, jednak pozostawały one instrumentami stojącymi poza głównym nurtem muzycznym. Kres popularności lutni romantycznej przyniosła II wojna światowa jednak w czasach powojennych obserwujemy stopniowy wzrost zainteresowania muzyką dawną i lutnią, jako instrumentem nierozłącznie z nią związanym.
Rodzaje lutni bliskowschodnich
Lutnia arabska
Osobny artykuł: oud.
Instrument, z którego wywodzi się lutnia europejska. Pozostał najpopularniejszym instrumentem w krajach arabskich oraz w Turcji i Iranie po dziś dzień. Jest często wykorzystywany we współczesnej, arabskiej muzyce jazzowej.
Saz
Osobny artykuł: saz.
Lutnia bliskowschodnia długoszyjkowa, pochodząca zapewne z Iranu, jest dziś jednym z najpopularniejszych instrumentów we współczesnej muzyce tureckiej.
Buzuki
Osobny artykuł: buzuki.
Rodzaj lutni wywodzący się być może od bliskowschodniego sazu, popularny w Grecji.
Zobacz multimedia związane z tematem: Lutnia
Zobacz hasło lutnia w Wikisłowniku
Przypisy
Friedemann Hellwig Lute Construction in the Renaissance and the Baroque, The Galpin Society Journal (1974)
Bibliografia
Andreas Schlegel, The Lute in Europe, The Lute Corner (2006).
Friedemann Hellwig, Lute Construction in the Renaissance and the Baroque, The Galpin Society Journal (1974)
Kontrola autorytatywna (plucked string necked bowl lute):NDL: 00569914
Encyklopedia internetowa: БРЭ: 4981028 kanadyjska: lute-emc Britannica: art/lute Universalis: luth
Kategorie: Instrumenty dawneInstrumenty lutniowe
Menu nawigacyjne
Nie jesteś zalogowany
Dyskusja
Edycje
Utwórz konto
Zaloguj się
ArtykułDyskusja
CzytajEdytujEdytuj kod źródłowyHistoria i autorzy
Szukaj
Przeszukaj Wikipedię
Strona główna
Losuj artykuł
Kategorie artykułów
Najlepsze artykuły
Częste pytania (FAQ)
Dla czytelników
O Wikipedii
Zgłoś błąd
Kontakt
Wspomóż Wikipedię
Dla wikipedystów
Pierwsze kroki
Portal wikipedystów
Ogłoszenia
Zasady
Pomoc
Ostatnie zmiany
Narzędzia
Linkujące
Zmiany w linkowanych
Prześlij plik
Strony specjal
