Opracuj zagadnienia
1. Bakterie: budowa, czynności życiowe
2. Pożyteczna rola bakterii
3.Euglena zielona-cechy roślinne i zwierzęce
4.Jak zbudowane są grzyby kapeluszowe?
5.Na czym polega współpraca glonu i grzyba w ciele porostu
6.Dlaczego wirusy nie są organizmami?



Odpowiedź :

1. Bakterie są jedynymi z najmniejszych żywych organizmów; mniejsze od nich są riketsje - wewnątrzkomórkowe pasożyty zwierząt, głównie owadów. Najdrobniejsze bakterie mierzą ok. 0,2 -m, największe osiągają długość kilkunastu mikrometrów. Najczęściej wielkość bakterii wynosi od jednego do kilku mikrometrów.

Różnorodność kształtów komórek bakteryjnych nie jest zbyt wielka. Wyróżnia się następujące podstawowe ich typy: ziarniaki (kuliste lub owalne), pałeczki - bacterium (krótkie cylindry), laseczki - bacillus (cylindry wydłużone), przecinkowce - vibrio (krótkie, wygięte pałeczki) oraz krętki i śrubowce - spirillum (wydłużone formy spiralne).

Niektóre bakterie występują pojedynczo, inne mogą tworzyć luźne kolonie. Kolonie powstają wówczas, gdy po podziale komórki macierzystej komórki potomne nie odłączają się od siebie. Zależnie od ułożenia komórek bakteryjnych w kolonii wyróżnia się skupienia tych paciorkowców - streptococcus (o układzie łańcuszkowym), gronkowców - staphyiococcus (o układzie nieregularnym), dwoinek - diplococcus (zespoły dwóch komórek), a także czworaczki, sześcianki i inne.

Niektóre bakterie, zwłaszcza występujące w środowisku wodnym, są obdarzone zdolnościami aktywnego ruchu. Poruszają się dzięki wirującym rzęskom występującym w różnej liczbie i rozmaitym ułożeniu.

Komórki bakteryjne są przeważnie powleczone warstwą śluzu. Taka otoczka chroni ciało bakterii przed nie sprzyjającymi warunkami zewnętrznymi, zwłaszcza przed wysychaniem. Pod warstwą śluzu znajduje się właściwa, sztywna ściana komórkowa. Ściana ta otacza protoplast, tzn. cytoplazmę osłoniętą błoną cytoplazmatyczną i zawarte w niej struktury komórkowe. Podstawową cechą odróżniającą komórkę bakteryjną od typowej komórki istot wyżej zorganizowanych jest brak wyraźnie wyodrębnionego jądra komórkowego. Odpowiednikiem jądra jest u bakterii tzw. nukleoid. Nukleoid jest wielokrotnie zwiniętą nicią kwasu nukleinowego, luźno zawieszoną w cytoplazmie. Nukleoidy bakterii spełniają zadania odpowiadające funkcji typowych jąder komórkowych innych organizmów.

Cytoplazma bakterii zawiera też liczne ciałka, tzw. organelle komórkowe, o określonych funkcjach życiowych. Najważniejsze z nich to rybosomy, warunkujące syntezę właściwych danej bakterii białek, oraz mezosomy, odgrywające ważną rolę w procesach oddychania komórki. Bakterie mogą też okresowo gromadzić w komórce grudki substancji zapasowych: glikogenu (związki z grupy węglowodanów), tłuszczów, białek i innych materiałów odżywczych.
Komórki niektórych bakterii zawierają chlorofil, a czasami i inne barwniki. Chlorofil występuje w cytoplazmie w tzw. ciałkach chromatoforowych, bakterie nie mają bowiem chloroplastów.
Czynności życiowe.

Bakterie, w porównaniu z innymi organizmami, cechuje stosunkowo prosta budowa. Spełniają one jednak wszystkie charakterystyczne dla świata ożywionego zasadnicze funkcje życiowe - odżywianie, oddychanie i rozmnażanie.
Odżywianie. Pod względem sposobu odżywiania się bakterie dzieli się na formy cudzożywne (heterotrofy) i formy samożywne (autotrofy).

Przeważająca część bakterii to organizmy cudzożywne. Bakterie te nie mają zdolności samodzielnego systematyzowania materii organicznej z prostych składników mineralnych (nieorganicznych). Ich pożywienie musi zawierać określone gotowe substancje organiczne. Związki organiczne (białka, węglowodany, tłuszcze) występują w środowisku zwykle w postaci związków wielocząstkowych, które ze względu na zawartą budowę ściany komórkowej nie mogą być w tej postaci pobrane przez komórkę; muszą być najpierw rozłożone na związki prostsze. Dlatego odżywianie się bakterii cudzożywnych polega na wydzielaniu przez nie do środowiska odpowiednich enzymów, rozkładających (trawiących) materię organiczną w podłożu. Powstałe w ten sposób związki organiczne są osmotyczne wchłaniane przez komórkę bakteryjną. Wyróżnia się bakterie saprofityczne (roztocza) i pasożytnicze. Saprofity rozkładają obumarłe szczątki roślinne lub zwierzęce. Pasożyty zdobywają pokarm, żerując w tkankach żywych organizmów.

Bakterie samożywne, zdolne do wytwarzania substancji organicznych ze związków nieorganicznych, są stosunkowo nieliczne. Dzielą się na 2 kategorie: bakterie fotosyntetyzujące i bakterie chemosyntetyzujące.

Komórka bakterii fotosyntetyzujących zawiera zielony barwnik - chlorofil. Dzięki chlorofilowi bakterie te, jak większość roślin, mogą wytwarzać związki organiczne z nieorganicznych z udziałem energii słonecznej, czyli w procesie fotosyntezy.

Bakterie chemosyntetyzujące produkują substancje organiczne bez udziału chlorofilu i światła. Zamiast energii słonecznej wykorzystują energię zdobywaną przez utlenianie różnych związków nieorganicznych - siarkowodoru, amoniaku, związków żelaza i innych. Reakcje utleniania tych związków są egzoergiczne - ich przebiegowi towarzyszy wydzielanie pewnych ilości energii. Wytwarzanie związków organicznych przez bakterie wykorzystujące energię wiązań chemicznych nosi nazwę chemosyntezy.

Spośród bakterii samożywnych na szczególną uwagę zasługują bakterie nitryfikacyjne. Są to bakterie glebowe chemosyntetyzujące. Potrzebną do chemosyntezy energię uzyskują powodując utlenianie znajdującego się w glebie amoniaku. Proces utleniania amoniaku do azotanów nazywa się nitryfikacją. Nitryfikacja zachodzi dwustopniowo, a w każdym jej etapie biorą udział inne bakterie. Jedna grupa bakterii (tzw. nitrozobakterie) przeprowadza utlenianie amoniaku do azotynów, następnie inne bakterie (nitrobakterie) utleniają azotyny do azotanów. Przedstawicielami nitrozobakterii są gatunki z rodzaju Nitrosomonas, nitrobakterii zaś gatunki z rodzaju Nitrobacter.

Oddychanie. Proces oddychania dostarcza organizmom energii niezbędnej do życia. Pod względem sposobu uzyskiwania energii wyróżnia się bakterie tlenowe (aerobowe) i beztlenowe (anaerobowe).

Chemizm tlenowego oddychania bakterii jest taki sam, jak u roślin zielonych i prawie wszystkich zwierząt. Cześć wytworzonej lub pobranej materii organicznej ulega rozkładowi pod wpływem odpowiednich enzymów, a następnie utlenianiu z udziałem tlenu atmosferycznego. W wyniku oddychania tego typu z substancji organicznych powstają proste związki nieorganiczne (CO2 i H2O), a uzyskiwana przy tym energia jest zużywana na potrzeby życiowe organizmu.

Bakteriom oddychającym beztlenowo, czyli przez tzw. fermentację, tlen atmosferyczny nie jest potrzebny. Dla wielu gatunków (tzw. beztlenowców bezwzględnych) obecność tlenu jest nawet zabójcza. Inne (beztlenowce względne) mogą żyć zarówno w obecności tlenu, jak i bez jego dostępu. Oddychanie beztlenowe (fermentacja) polega również na enzymatycznym rozkładzie związków organicznych, lecz proces ten przebiega bez udział tlenu z powietrza. Efektem fermentacji jest przetworzenie wyjściowych substancji organicznych w inne związki organiczne, o prostszej budowie, i wydzielenie CO2. Na przykład węglowodany ulegają przetworzeniu na alkohol, kwas mlekowy itp. Różne gatunki bakterii wykorzystują jako substraty oddechowe różne, sobie właściwe związki organiczne. Najczęściej jednak są nimi węglowodany, a także aminokwasy i tłuszcze, choć bywają również wykorzystywane rozmaite inne związki organiczne, jak mocznik, kwas moczowy, węglowodory i inne. Reakcjom enzymatycznego rozkładu tych związków towarzyszy wydzielenie energii, z tym że jej ilość jest - w porównaniu z oddychaniem tlenowym - niewielka. Związki organiczne nie ulegają bowiem całkowitemu rozłożeniu i część energii pozostaje związana w produktach fermentacji. W związku z tym bakterie beztlenowe przetwarzają duże ilości materii organicznej dla uzyskania odpowiedniej ilości energii.

Rozmnażanie. Formy przetrwalnikowe. Bakterie rozmnażają się bezpłciowo poprzez podział komórki macierzystej na dwie komórki potomne. Podział cytoplazmy poprzedzony jest podwojeniem się nukleoidu. Komórki bakteryjne, zależnie od gatunku, dzielą się na drodze przewężenia lub przez powstanie w środku komórki nowej, przedzielającej ją ściany. Po zakończonym podziale bakterie potomne odłączają się od siebie albo pozostają w luźnym związku, tworząc kolonię. Niektóre bakterie rozmnażają się przez pączkowanie, tzn. wytwarzanie niewielkich uwypukleń odrywających się następnie od komórki macierzystej i dorastających do wielkości dojrzałego organizmu.

W sprzyjających warunkach środowiskowych bakterie mnożą się bardzo szybko - ich liczba może się podwajać co 15 - 20 minut. Szybkie rozmnażanie się osobników i intensywność bakteryjnej przemiany materii prowadzą do radykalnej zmiany warunków środowiskowych. Zasoby odpowiedniego pokarmu wyczerpują się, a równocześnie wzrasta w otoczeniu stężenie szkodliwych produktów przemiany materii. Jeżeli w środowisku życia bakterii nie następuje systematyczne uzupełnianie substratów i usuwania produktów metabolizmu, rozwój bakterii ulega zwolnieniu, następnie całkowicie ustaje, po czym rozpoczyna się faza zamierania.

W nie sprzyjających warunkach bakterie przeważnie giną. Niektóre potrafią jednak przetrwać krytyczne okresy w stanie życia utajonego, tworząc tzw. przetrwalniki. Ich cytoplazma ulega odwodnieniu i zagęszczeniu, przybierając postać grudki luźno zawieszonej wewnątrz sztywnej ściany komórkowej. Grudka cytoplazmy otacza się nową, grubą błoną, stając się przetrwalnikiem. Po ustąpieniu krytycznych warunków błona przetrwalnika pęka, cytoplazma pęcznieje i ponownie wypełnia objętość właściwej ściany komórkowej

W stadium przetrwalnikowym ulegają zahamowaniu wszelkie czynności życiowe bakterii. Niektóre bakterie pozostające w stanie życia utajonego mogą bardzo długo zachowywać żywotność, nawet przez 30 lat.

Występujące okresowo u bakterii procesy płciowe nie wiążą się bezpośrednio z rozmnażaniem (kontakt płciowy nie prowadzi do zwiększenia liczby osobników). Proces płciowy polega tu na wzajemnym, częściowym przekazywaniu substancji dziedzicznej (kwasu nukleinowego) z jednej komórki bakteryjnej do drugiej. Zwiększa się dzięki temu zmienność osobnicza w obrębie gatunku, słabnąca na skutek stałego bezpłciowego rozmnażania się bakterii.

3. Cechy roślinne : obecność chloroplastów z chlorofilem a i b, możliwość przeprowadzania fotosyntezy, materiał zapasowy, węglowodan podobny do skrobi - paramylon Cechy zwierzęce : brak ściany komórkowej, narząd ruchu w postaci wici, fotoreceptor i stigma, możliwość odżywiania heterotroficznego, występowanie wodniczek tętniących, potrzebują witamin, których same nie umieją wytworzyć
4. Grzyby nie tworzą tkanek ani narządów. Niektóre z nich są organizmami jednokomórkowymi (droższe). Większość ma plechowate ciało zwane grzybnią.
Grzybnia zbudowana jest ze strzępek, czyli nitkowatych struktur wypełnionych cytoplazmą, w której krążą organelle komórkowe.
Komórki grzybów nie zawierają plastydów. Posiadają natomiast jądro komórkowe i wszystkie inne elementy (ścianę i błonę komórkową, mitochondria, rybosomy, aparat Golgiego, retikulum śródplazmatyczne, wakuolę i lizosomy) charakterystyczne dla organizmów eukariotycznych. Ściana komórkowa zbudowana jest najczęściej z chityny (wielocukier zawierający grupy aminowe), rzadziej z celulozy. W odróżnieniu od roślin powszechnie magazynujących skrobię podstawowym materiałem zapasowym gromadzonym w cytoplazmie są tłuszcze i glikogen.
5. Oba organizmy, które wchodzą w skład porostu (czyli grzyb i glon) czerpią korzyści - glon w czasie procesu fotosyntezy wytwarza związki organiczne, które wykorzystują grzyby, natomiast grzyb pobiera z otoczenia wodę i sole mineralne (które to otrzymuje glon, by móc przeprowadzać fotosyntezę) całą powierzchnią ciała i gromadzi je pomiędzy strzępkami.
6. Wirusy nie mają struktury komórkowej, własnych układów metabolicznych, ani nie zawierają organelli[a]. W związku z tym nie zalicza się ich do organizmów. Z drugiej strony do żywych istot upodabnia je zdolność do reprodukcji, posiadanie genów i podleganie ewolucji. Najprostsze wirusy są zbudowane z kwasu nukleinowego stanowiącego ich genom oraz otaczającego go płaszcza białkowego zwanego kapsydem. Zawierają jeden z dwóch kwasów nukleinowych – RNA (wirusy RNA) albo DNA (wirusy DNA), w którym zawarta jest informacja potrzebna do wytworzenia cząstek potomnych.

Wirusy są wewnątrzkomórkowymi pasożytami bezwzględnymi – są całkowicie zależne od żywych komórek pełniących rolę ich gospodarza. Niektóre wirusy mają własne enzymy, ale nie pozwalają im one na samodzielne powielanie się czy wykorzystanie informacji z własnego genomu. Do namnażania wykorzystują maszynerię komórki będącej żywicielem. Są obecne w praktycznie każdym ekosystemie, także w środowiskach o ekstremalnych warunkach dla rozwoju życia. Są wielokrotnie liczniejsze niż bakterie i wszystkie inne organizmy razem wzięte.