Na początku należy wspomnieć, że Niderlandy w XVI wieku należały do Hiszpanii, w której rządzili Habsburgowie hiszpańscy. Jednak królowie bezpośrednio nie rządzili tym obszarem, a wyznaczani przez nich namiestnicy. Polityka króla Filipa II (1556-1598) nie różniła się od tej prowadzonej przez jego ojca, Karola V (1516-1556). Prowadził politykę prześladowań wobec ludności niderlandzkiej na tle religijnym. Tu warto zaznajomić się z mozaiką wyznaniową tego obszaru oraz jego suwerena.
- Hiszpania = katolicyzm
- Niderlandy (południowe obszary) = katolicyzm
- Niderlandy (północne obszary - dzisiejsza Holandia) = protestantyzm (kalwinizm)
Hiszpanie byli zagorzałymi katolikami, a więc prowadzili zdecydowane działania wobec innowierców. Polityka prześladowań doprowadziła do wybuchu w latach 60. XVI wieku rebelii protestantów, która została stłumiona i zakończyła się dalszymi represjami ludności protestanckiej (wiele osób skazano na karę śmierci, a część z nich udała się na emigrację (gezowie)).
Antyprotestancka polityka Filipa II doprowadziła do wybuchu w 1572 roku kolejnego powstania w Niderlandach przeciwko hiszpańskiemu panowaniu na czele z Wilhelmem Orańskim. Brutalne represje (np: rzeź miasta Antwerpia w 1576 roku) ze strony Hiszpan doprowadziły do tego że nawet południowe katolickie obszary Niderlandów przyłączyły się do rebelii przeciwko Hiszpanii zawierając z północnymi obszarami tzw. pacyfikację gandawską. Jednak stosowany również przez protestantów terror na tle religijnym (tym razem na katolikach) przyczyniła się do ponownego uznania hiszpańskiego panowania przez południe Niderlandów (unia w Arras w 1579 roku).
Ostatecznie polityka Filipa II zakończyła się utratą północnych obszarów Niderlandów.
Na mocy unii w Utrechcie z 1579 roku protestanci z 7 prowincji północnych ustanowili kalwinizm za religię panującą. Unia doprowadziła do trwałego podziału Niderlandów na protestancką Holandię i katolicką Belgię. W 1581 roku Filip II został zdetronizowany przez protestantów w Niderlandach, a w 1588 roku została proklamowana Republika Zjednoczonych Prowincji. Hiszpanie uznali istnienie Republiki dopiero po pokoju westfalskim w 1648 roku. Jednak mimo to Hiszpania zachowała katolickie obszary Niderlandów.
