Chęć zemsty ogarnia człowieka w sytuacji niesprawiedliwości, doznanej krzywdy. Zemsta podtrzymuje poczucie, iż świat jest sprawiedliwy, bo zło znajduje swoją karę. Okazuje się jednak, że chęć zemsty i samo jej dokonanie nie przynosi ulgi, zemsta nie jest słodka, jest gorzka. Złe uczucia kłębią się w głowie, gdy zemstę się planuje, pragnie się jej, przeprowadza, a potem wspomina. Zemsta to uczucie, które wpływa na psychikę człowieka i jego los.
Literatura przedstawia szereg bohaterów, którzy chcąc się zemścić, wpłynęli na swój los. Jednym z nich jest tytułowy bohater dramatu Juliusza Słowackiego. Kordian decyduje się samotnie dokonać zbrodni na carze. Udaje się mu dostać do jego straży i postanawia dokonać zabójstwa w nocy. Jednak mdleje przed sypialnią władcy, pokonany przez Strach i Imaginację. Tak na prawdę Kordian nie potrafił poradzić sobie z własnymi rozterkami. Ponadto nie był wystarczający przygotowany, by wykonać zadanie. Ma zbyt bujną wyobraźnię, nad którą nie jest w stanie zapanować.
Pragnął przyczynić się do uwolnienia ojczyzny, ale nie mógł nic zdziałać, bo był jedynie marionetką w rękach sił wyższych. Szatan polecił: "Mefistofelu obłąkaj jednego żołnierza"- tym , żołnierzem okazał się Kordian, którego „obłąkanie“- zagubienie przejawia się w jego postawie. Podejmuje się zabicia cara ale jego zbyt wybujała wyobraźnia, majaki, urojenia powodują porażkę. Pojawiający się szatan jako Doktor w szpitalu dla obłąkanych , przedstawiający Kordianowi Wariatów, pseudo odkupicieli uświadamia mu, totalne fiasko jego poczynań: „A cóż wiesz, że nie jesteś jak ci obłąkani?/ Ty chciałeś zabić widmo, poświęcić się za nic. (...)”
Chęć zemsty Kordiana na carze, ostatecznie kończy się skazaniem bohatera na karę śmierci.
Zemsta nie dała ukojenia Giaurowi, tytułowemu bohaterowi powieści Gordona Byrona.
Młody Wenecjanin zakochał się z wzajemnością w żonie Turka Hassana. Zgodnie z muzułmańskim prawem zdradzony mąż rozkazał, utopić kobietę w morzu. Giaur w akcie zemsty zabił Hassana. Zemsta jednak nie przyniosła mężczyźnie ulgi, co więcej, napełnia go jeszcze większym bólem. Tęsknota za ukochaną i brak satysfakcji z zemsty stały się przyczyną samotnej tułaczki Giaura.
Z kolei zemsta stała się obsesją, której poświęcił prawie całe swoje życie Gerwazy, bohater epopei „Pan Tadeusz“ Adama Mickiewicza. Jego najważniejszym celem życia było pomszczenie śmierci swojego pana – Stolnika Horeszki, który zginął z ręki Jacka Soplicy – nieszczęsnego konkurenta o rękę Ewy Horeszkówny. Gerwazy poprzysiągł zemstę na całym rodzie Sopliców – jego obsesją stało się zniszczenie tego rodu, a marzeniem – dosięgnięcie samego sprawcy, Jacka. To w imię zemsty za wszelką cenę utrudnia on przejęcie zamku przez Sopliców, miesza zamiary Księdza Robaka w przygotowania powstania.
Obsesyjna zemsta wpłynęła na osobowość Klucznika. Z niegdyś wesołego człowieka stał się milczącym i ponurym, unikającym ludzi. Po śmierci swego pana zrezygnował nawet ze służby u Hrabiego, gdyż „wszędzie tęsknił i czuł się niezdrowym/ jeżeli nie oddychał powietrzem zamkowym”, dlatego zajmuje jedno z pustych pomieszczeń w dawnym zamku Horeszków.
Pragnienie odwetu wynikające z niezgody na doznane krzywdy i poniżenie, na niesprawiedliwość burzy spokój ducha, a po dokonaniu zemsty budzi wyrzuty sumienia, bo bywa tak, że to co się zrobiło, to tylko egoistyczna zemsta.
