Motyw ojczyzny często pojawia się w tekstach kultury. Dla artystów zazwyczaj ma ona szczególe znaczenie, szczególnie gdy dotyczy okresu niewoli i emigracji.
Ze względu na tematykę dzieła i jego wymowę pojawia się różne wyobrażenie Polski.
W „Weselu“ Stanisława Wyspiańskiego Polska pojawia się we śnie Panny Młodej, co opisuje scena 16, aktu III w jej rozmowie z Poetą. Bohaterka to chłopka, która wyszła za mąż za krakowskiego inteligenta Lucjana Rydla. Kobieta nie wie gdzie jest Polska i czy w ogóle warto jej szukać. Poeta tłumaczy jej, że choć „po całym świecie możesz szukać […] i nigdzie jej nie najdziecie” to paradoksalnie istnieje ona w sercu każdego Polaka. Wyspiański jednym scenicznym gestem, położeniem ręki na sercu przez Poetę, w pełni wyraził to, co najważniejsze dla każdego Polaka, bo ojczyznę, pamięć o niej nosimy w sercu, bo jest ona to wartością najważniejszą.
Polska we śnie bohaterki jest czymś odległym, nierealnym, istniejącym tylko w wyobraźni. To fantastyczny twór, w który pojawiają się złe moce, diabły.
W dramacie pojawia się symboliczne wyobrażenie Polski. Polską może być tu bronowicka chata rozśpiewana, co „polskość pokochała”, a także narodowa kadź, którą każe Stańczyk mącić polskim kaduceuszem. Z kolei w akcie II Poeta w rozmowie z Rycerzem o obecnej Polsce mówi: „pożarny gmach”, wierząc, że niedługo ten gmach się zawali.
„Wesele“ powstało w okresie, gdy Polska była zniewolona i według autora były szanse na wolność ale zabrakło porozumienia między inteligencją a chłopami. Największym grzechem Polaków było nieliczenie się z rzeczywistością, nieustające przywoływanie wyobrażeń o wielkości, a równocześnie brak jakiegokolwiek konkretnego działania.
Utrata niepodległości, a zwłaszcza klęska powstania listopadowego sprawiły, że zaczęto idealizować Polskę.
W „Panu Tadeuszu“ Adam Mickiewicz tęskniąc za ojczyzną, opisuje ukochana Litwę, której symbolem jest Soplicowo. Tu życie toczy się w zgodzie z porządkiem natury, jest niemalże przewidywalne. Sędzia kultywuje najlepsze tradycje szlacheckie i obyczaje, a piękno otaczającej przyrody przypomina baśniowe obrazy.
Także Cyprian Kamil Norwid w wierszu „Piosnka II" , ukazał ojczyznę jako miejsce niezwykłe, wyidealizowane. To kraj religijny, a rodacy poety są ludźmi wdzięcznymi Bogu za Jego dary oraz codzienne błogosławieństwa w postaci jedzenia czy słońca na niebie. Polacy to ludzie z zasadami - nie krzywdzący innych, przyjaźni, szanujący przyrodę i znający jej wartość. Są świadomi swoich tradycji i obyczajów.
Również malarze ukazują piękno polskiej ziemi, np. Józef Chełmiński na obrazie „Bociany“. Artysta przedstawił specyfikę polskiej natury wraz z charakterystycznymi jej mieszkańcami. Na płótnie widzimy wiosenny widok polskiej wsi, w południe. Na świeżej, zielonej trawie, upstrzonej białymi kwiatkami, tworzącej dywan, znajdują się oracz z synem podczas przerwy w pracy, przypatrują się kluczowi bocianów na niebie. W tle widnieje rząd krytych strzechą chat, między którymi rośnie topola z bocianim gniazdem.
W tekstach kultury sposoby wyobrażania Polski mogą być różne. Często jest ona idealizowana, co wynika z emigracji, a co za tym idzie z tęsknoty za ojczyzną. Kraj przywołany z odległej pamięci nabiera
cech arkadii, staje się krainą szczęśliwą, „mlekiem i miodem płynącą“, gdzie się przeżywało szczęśliwe chwile.
