Odpowiedź:
1. Pracę nad zdaniem najlepiej zacząć od czynności łatwych – wyodrębnienia podmiotu i orzeczenia, a można je od razu podkreślać kolorowym flamastrem (zazwyczaj jedną linią zaznaczamy podmiot, dwoma – orzeczenie).
2. Następnie wyodrębniamy wyrazy, które wchodzą w skład grupy podmiotu (pamiętaj, że będzie to podmiot wraz z określeniami, najczęściej spotkasz w tej roli przydawki), a później – grupy orzeczenia (tworzy ją orzeczenie wraz z określeniami).
3. W dalszej kolejności trzeba będzie narysować pomocniczy wykres zdania, którą to czynność nazywacie potocznie „rysowaniem drzewka”. Dobrze wykonany wykres – to podstawa sukcesu. Pomaga nam bowiem w określaniu poszczególnych części zdania, informuje o konkretnych pytaniach, które trzeba zadać do wyrazów.
Wczoraj gorliwy Michał przeczytał książkę.
. ↑ ↑ ↑ ↑ ↑
okolicznik przydawka podmiot orzeczenie dopełnieni
Grupa orzeczenia to orzeczenie oraz jego określenia:
Orzeczenie: przeczytał
Dopełnienie: książkę
Okolicznik: wczoraj
Grupa podmiotu to podmiot i jego określenia:
Podmiot: Michał
Przydawka: gorliwy
Czym jest analiza gramatyczna zdania pojedynczego?
Analiza gramatyczna zdania pojedynczego to podział na części mowy, czyli określenie form gramatycznych wszystkich występujących w zdaniu elementów.
Rozbiór logiczny
1. hałas – podmiot gramatyczny
2. przeszkadzał – orzeczenie czasownikowe
hałas przeszkadzał – związek zgody
3. w klasie – przydawka przyimkowa
hałas w klasie – związek rządu
4. skutecznie – okolicznik sposobu
przeszkadzał skutecznie – związek przynależności
5. nauczycielce – dopełnienie dalsze
przeszkadzał nauczycielce – związek rządu
6. zdenerwowanej – przydawka przymiotna
nauczycielce zdenerwowanej – związek zgody
7. trochę – okolicznik stopnia i miary
zdenerwowanej trochę – związek przynależności
Rozbiór gramatyczny
hałas – rzeczownik;
przeszkadzał – czasownik;
w klasie – wyrażenie przyimkowe;
skutecznie – przysłówek;
nauczycielce – rzeczownik;
zdenerwowanej – imiesłów przymiotnikowy bierny;
trochę – przysłówek.
Uff! Wypisywanie wyrazów i określanie ich jest czynnością drobiazgową, żmudną, a w dodatku łatwo można się przy tej okazji pomylić. Dlatego wysłuchaj kilku uwag:
1. Jeśli w egzaminacyjnym teście spotkasz tego typu polecenie – zawsze rysuj wykres, nawet, jeśli nie dostaniesz za to dodatkowego punktu. Dlaczego? Drzewko może skutecznie pomóc wszystkim tym, którzy gubią się w środku zdania bądź nie wiedzą, jakie pytanie trzeba w danym momencie zadać.
2. Zwracaj szczególną uwagę na pytania, które zadajesz do poszczególnych części zdania. Pamiętaj, że to właśnie od rodzaju pytania zależy przeważnie, czy wyraz staje się okolicznikiem, dopełnieniem czy przydawką (to jest ważne np. podczas rozróżniania dopełnień i podmiotów, bowiem pytamy tu co? kto? lub np. co? kogo?).
3. Pamiętaj, że w trakcie dokonywania rozbioru nie musisz z mozołem wyliczać form gramatycznych wyrazów (np. osoby, liczby, rodzaju itd.), chyba że polecenie wyraźnie o tym wspomina. Na egzaminie – liczy się też czas, jaki poświęcamy poszczególnym zadaniom, nie warto więc poświęcać na jedno z nich całej godziny (dodajmy, że jeśli egzaminator nie wymaga od Was określania form gramatycznych, nie dostaniecie za swoją pracę dodatkowych punktów!)
4. Warto natomiast (a nawet trzeba!) wypisywać wszystkie związki wyrazowe (zgody, rządu i przynależności).
