Kazimierz Odnowiciel (1016-1058) - syn Mieszka II i Rychezy, siostrzenicy cesarza Ottona III; wkrótce po objęciu rządów stracił władzę w wyniku buntu możnych i musiał uciekać z kraju; do Polski wrócił ok. 1040 r. dzięki pomocy króla niemieckiego; odbudował organizację państwową i kościelną zniszczoną w wyniku buntu ludowego i najazdu Brzetysława I, ustanawiając jej tymczasowy ośrodek w Krakowie; poślubił Dobroniegę, siostrę Jarosława Mądrego, i w sojuszu z nim pokonał Macława, odzyskując Mazowsze, a następnie odzyskał Śląsk zagarnięty przez Brzetysława I, który jednak pozostawał pod zwierzchnictwem czeskim.
Bolesław Szczodry (Śmiały) - umocnił państwo m.in. odbudowując metropolię gnieźnieńską. Uniezależnił się od Czech, odmawiając trybutu. Bolesław udzielił poparcia Grzegorzowi VII w jego sporze z cesarzem. W dowód zaufania papież zezwolił na koronację w 1076 roku. Wzmocnienie władzy doprowadziło do buntu możnowładców, którzy domagali się pohamowania ambicji króla. Przeciwko królowi wystąpili możnowładcy na czele z biskupem krakowskim Stanisławem ze Szczepanowa. Bolesław stłumił bunt, a jego przywódcę skazał na śmierć przez poćwiartowanie.
Wkrótce król musiał uciekać na Węgry.
