W balladzie „Romantyczność“ Adam Mickiewicz wyraził pogląd romantyków, według którego świat poznaje się dzięki uczuciu, intuicji i duszy, o czym świadczą słowa: „Miej serce i patrzaj w serce!“, gdyż nie wszystko można wyjaśniać racjonalnie, a naukowe spojrzenie na świat prowadzi jedynie do posiadania „prawd martwych” i widzenia „świata w proszku”. Człowiek nie żyje tylko rozumem, ale także uczuciami, potrafiąc korzystać ze swojej wyobraźni do łamania tego, „co rozum nie złamie“.
Dlatego tłum, prości ludzie, obserwujący Karusię, którzy mimo tego, że nie widzą postaci Jaśka solidaryzują się z nią i daje wiarę słowom dziewczyny, tak jak ona postrzegając świat „oczami duszy“. Wierzy jej także narrator ballady, którego można utożsamiać z autorem :
„I ja to słyszę, i ja tak wierzę,
Płaczę i mówię pacierze.“
Inną postawę reprezentuje Starzec, obserwator zdarzenia, kierujący się nauką (racjonalizm, empiryzm). Przyjmuje on inną postawę niż lud, drwi z urojeń dziewczyny i wiary prostych ludzi. Oskarża tłum o bluźnierstwa wobec rozumu, uważając ich postępowanie za głupie i nierozsądne:
„ Duchy karczemnej tworem gawiedzi,
W głupstwa wywarzone kuźni.
Dziewczyna duby smalone bredzi,
A gmin rozumowi bluźni”.“
Wypowiada się o wyższości nauki i wiedzy nad wierzeniami ludowymi, zwracając się do nich słowami: „Ufajcie memu oku i szkiełku."
Cześć!
Konflikt dwóch wizji świata w Balladzie "Romantyczność" A.Mickiewicza - dwa światopoglądy i założenia
Wizje w utworze można podzielić na dwie części (część uczuciową, poznanie sercem, oczyma duszy - (wizja autora); poznanie wyłącznie rozumem (wizja starca)
Część 1. Uczuciowe spojrzenie autora
Utwór ukazuje wyraz wiary w nawiązaniu kontaktu z światem pozaziemskim – światem pozagrobowym. Jest to rodzaj krótkiego opowiadania o Karusi, obłąkanej dziewczyny, która za wszelką cenę próbuje odnaleźć swojego ukochanego. Rozmiar, do jakiego urosła rozpacz dziewczyny doprowadza ją do obłędu, obłąkania i rozpaczy. Bowiem bohaterka ballady nie jest w stanie pogodzić się z jakże bolesną stratą ukochanego ze świata żywych. Mamy tu do czynienia z pewnego rodzaju widzeniem, w którym to dziewczyna dostrzega swojego kochanka, rozmawia z nim. *(Obłęd w sposób szczególny uprawniał bohaterów romantycznych do połączenia się, interakcji ze światem pozaziemskim). W okresie tej epoki – epoki romantyzmu motyw obłędu jest niezwykle powszechny i nader bliski bohaterom. Obłędu doświadczają chociażby Konrad (III część Dziadów, ,,Wielka Improwizacja”) – rozmowa z Bogiem [bluźnierczy monolog Konrada], czy także Kordian niezwykle wrażliwa dusza piętnastolatka. Planuje zamach na cara. W nocy próbuje zakraść się do jego celi, ogarnia go blady strach – mdleje).
Karusia w swym obłędzie nie jest osamotniona. Bowiem jej stan i wiarę w zjawiska nadprzyrodzone podzielają mieszkańcy miasteczka. Rozumieją oni bowiem, że jeżeli para kochanków kochała się szczerze i prawdziwie to ich miłość jest wciąż żywa. Według nich naturalną rzeczą jest fakt, iż kochanek odwiedza swą ukochaną: ,,Tu jego dusza być musi.../On ją kochał za żywota”.
Część 2. Rozumowe spojrzenie starca
Jest to zestawienie na zasadzie kontrastu. Bowiem mędrzec – starzec obala całkowicie wizję Karusi, która próbuje za wszelką cenę w sposób irracjonalny, nierozumowy dotrzeć do ukochanego. Starzec uważa bowiem, iż wszystko to, czego nie da się oprzeć na zasadzie rozumu, pojąć rzecz w sposób rzeczowy, rozumowy nie ma racji bytu. Mamy tu do czynienia z całkowitym zanegowaniem teorii Karusi. Starzec wręcz ostentacyjnie drwi z urojeń dziewczyny. (Nawołuje on prosty lud, by nie wierzył w powstałe wizje – ,, Ufajcie memu oku i szkiełku”,uznając je za mrzonki) Starzec w sposób zdecydowany i dobitny lekceważy ludową mądrość, ludowe wierzenia. Argumenty starca nie przemawiają jednak do serca autora, który opowiada się za prostym ludem – ludem ,,wieśniaków”. Jak sam mówi: ,,Czucie i wiara silniej mówi do mnie/Niż mędrca szkiełko i oko” Autor posuwa się nawet do sformułowania zarzutów w stronę starca – ,,Martwe znasz prawdy.../Widzisz świat w proszku,.../Nie znasz prawd żywych, nie obaczysz cudu”.
Autor reprezentuje klasyków, którzy w odnoszeniu się do poezji romantycznej w sposób nieprzychylny formowali swoje opinie i osądy, kolokwialnie mówiąc klasykom nie po drodze było ze światem romantycznym, budził w nich powszechną odrazę. Końcowy cytat utworu ,,Miej serce i patrzaj w serce” najlepiej obrazuje mickiewiczowski pogląd romantyczny, który jednoznacznie wykazuje, iż w życiu należy kierować się przede wszystkim sercem i uczuciami. Według romantyków świat poznaje się za pomocą duszy i zmysłów jej towarzyszących.
W utworze Mickiewicza zostały skonfrontowane dwie zgoła odmienne i jakże różne postawy światopoglądu: