TRENY Kochanowskiego JAKO WYRAZ KRYZYSU ŚWIATOPOGLĄDOWEGO:
* POETY:
I - Kochanowski ma dylemat czy zgodnie ze stoicką filozofią, której pozostawał przez długi czas wierny opanować emocje, czy też dać im upust,
II - śmierć dziecka sprawiła, że przyszło mu pisać utwory żałobne (treny), w których daje upust swoim uczuciom bólu po stracie córki ; w trenie tym brak jest chrześcijańskiego motywu raju, osoba mówiąca życie po śmierci nazywa wieczną nocą: „Poszła nieboga widzieć krajów nocy wiecznej”.
* OJCA -
IV, V- przedwczesna śmierć córki odebrała Kochanowskiemu nadzieję na oglądanie jej życiowego wzrostu, gdyż pragnął, by Urszulka poszła w jego ślady, dostrzegając zdolności, które mogły zwiastować prawdziwy talent poetycki córki.
VI- ojciec-poeta widział w córce swoją następczynię, która miałaby odziedziczyć jego lutnię, czyli talent poetycki.
* FILOZOFA-
IX- ceniona przez Kochanowskiego mądrość, okazuje się bezsilna, nie uchroniła go przed cierpieniem, , piewca stoickiej filozofii i zasady złotego środka, wobec nieszczęścia jest równie bezradny jak każdy człowiek.
X - zrozpaczony ojciec zadaje pytania, co dzieje się z córka po jej po śmierci, pojawia się zwątpienie: „Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jest, lituj mej żałości.“
XI - cnota była najwyższą wartością, opiewaną przez Kochanowskiego teraz w nią wątpi, podobnie jak wątpi w porządek świata w ogóle, w którym nie ma sprawiedliwości, bo przecież ani on, ani jego dziecko niczym nie zawinili, a jednak zostali dotkliwie ukarani. To nie miłosierny Bóg rządzi światem, ale „jakiś nieznajomy wróg”.
XVI - poeta snuje rozważania o ludzkiej naturze, mówi, że wobec nieszczęścia trudno jest zachować postawę stoicką - zrównoważoną, spokojną, pozbawioną emocji; filozofia ta nie zdaje egzaminu wobec tragicznych wydarzeń, ponieważ człowiek nie ma serca z kamienia