Napisz streszczenie tekstu Kilka uwag o tradycji Teresy Kostkiewiczowej, liczące 40–60 wyrazów.


Kilka uwag o tradycji

Czy tradycja nas obciąża, czy ogranicza naszą wolność? Oczywiście, ogranicza nas, jesteśmy przez nią w jakimś stopniu ukształtowani, jest w nas niezależnie od naszej woli, nawet wtedy, kiedy się przeciw niej buntujemy, kiedy ją odrzucamy i szukamy pozostających poza jej obrębem sposobów rozwiązywania naszych problemów, hierarchii wartości, ocen i zachowań. Postępując w ten sposób, odrzucamy nie tyle tradycję, ile autorytet tradycji. Tradycja bowiem w ludzkim świecie funkcjonuje zawsze jako wartość, jako depozyt przekazany nam przez przodków, aby go chronić, rozwijać i wzbogacać.

Na czym się zasadza autorytet tradycji i jej wartość? Czy na tym, że jest dawna, że pochodzi z przeszłości? Tradycja nie może być przyjęta i traktowana jako wartość tylko dlatego, że jest dawna. Zarazem jednak nie może być odrzucona tylko dlatego, że ów stempel dawności jest jej cechą szczególną. Tradycji nie można też traktować jako „zbiorowego obowiązku", wykonywanego automatycznie dla zadośćuczynienia utrwalonemu zwyczajowi. Tradycja powinna – i potrafi – umotywować i uwiarygodnić swój autorytet oraz swą wartość w naszym dzisiejszym świecie.

Historycy kultury posługują się w swych rozważaniach dwoma pojęciami: dziedzictwa, rozumianego jako całość obszaru przeszłości, poddawanego poznawczej penetracji, oraz tradycji – jako tej części dziedzictwa, w której następuje szczególne skondensowanie wartości, niezbędnych jako trwały i wszechobecny punkt odniesienia, jako punkt orientacyjny, określający życie danej zbiorowości. Tak rozumiana tradycja jest już nie tylko przedmiotem badawczych zabiegów specjalistów, ale staje się dobrem wspólnym, podstawowym wyposażeniem każdego uczestnika życia społecznego. Wyposażeniem, które pozwala mu porozumiewać się z innymi, a przede wszystkim lepiej rozumieć siebie i świat – poprzez uwewnętrznienie doświadczeń i przemyśleń przeszłości.

Zarysowują się dwa bieguny, między którymi rozwijać się może owo niezbędne wszystkim członkom zbiorowości uwewnętrznienie tradycji, czynienie jej własną i żywą. Pierwszy to wchodzenie w tradycję jako poznawanie wielu zróżnicowanych, barwnych i ciekawych światów. Drugi to poszukiwanie wspólnoty, dostrzeganie w dziełach przeszłości własnych problemów, wątpliwości i rozterek, pytanie przodków o to, co ich mądrość i wiedza mogą odpowiedzieć na nasze niepokoje, zagrożenia, frustracje. Przyjmując taki punkt widzenia, szukamy w dziełach przeszłości samych siebie, ale także podejmujemy próbę wzbogacenia siebie przez to, co stało się przeżyciem i doświadczeniem naszych poprzedników.

Niezbędność uwewnętrznienia tradycji i wyciągnięcia wniosków z jej przesłania coraz dobitniej ujawnia się w dziedzinie posługiwania się językiem. W obliczu daleko posuniętej degradacji tego podstawowego środka międzyludzkiej komunikacji rozpoznanie tradycji może stać się impulsem i inspiracją do działań na rzecz przywrócenia językowi jego właściwej natury i funkcji. Dla mowy coraz bardziej ubożejącej, coraz bardziej pogrążającej się w nijakość i bezbarwność albo w bezmyślny lub agresywny wulgaryzm, konfrontacja z tradycją może stać się źródłem oczyszczenia i odświeżenia. Tam bowiem usłyszeć można całe bogactwo sposobów mówienia o świecie i człowieku, bogactwo środków stosownych wobec sytuacji tematu, adresata, zróżnicowanych między uroczystą podniosłością a ciętym żartem, między potocznością rozmowy a odpowiedzialnym komunikatem informacyjnym. Chodzi o dostrzeżenie w komunikatach przeszłości zaprzepaszczonego dzisiaj


bogactwa, urody i pełni języka, jego możliwości i najlepsze ich wykorzystanie we wszystkich dziedzinach naszego życia. Tradycja jest nam dana, możemy z niej czerpać nieprzebrane bogactwa, podejmując świadomy wysiłek jej poznawania i uwewnętrzniania, będący równocześnie przejawem uzasadnienia jej niezbędności, jej powagi i autorytetu.