Choć bezpośrednim historycznym tłem III części dramatu Adama Mickiewicza „Dziady” są lata przed wybuchem powstania listopadowego, to jednak autor przedstawił sytuację narodu polskiego opanowanego przez carskich wysłanników i represjonowanego w niemal każdy możliwy sposób, czy to przez tortury, czy pozbawienie nadziei. Przedstawienie procesu Filomatów i Filaretów