Podmiotem lirycznym wiersza jest Matka Boska, ukazana jako jedna z wielu matek, nie postać świętej, ale zwykłego człowieka, Prowadząca monolog skierowany do ludzi. Widząc cierpienie i śmierć jedynego syna na krzyżu, czuje się osamotniona, bezsilna, pragnienie zrozumienia dla dokonującej się tragedii. Matka uczestniczy w cierpieniu syna, pragnie pomóc dziecku, ale jest bezsilna, nie ma wpływu na losy swojego dziecka. Nieszczęśliwa matka przeżywa zarazem gniew, ból, żal, uczucie bezradności.
Matka Boska zwraca się do kobiet, aby nie musiały przeżywać nieszczęścia swych dzieci i sygnalizuje więź ze wszystkimi matkami.
„Lament świętokrzyski“ przedstawia motyw cierpiącej matki (Stabat Mater Dolorosa).
