Odpowiedź:
Wiesław ŁukaszewskiNarcyzmWbrew zaczerpniętej z mitologii greckiej narracji narcyzm nie jest bezwarunkowymzachwytem nad sobą. Ten zachwyt podszyty jest bowiem niepewnością. Co prawda narcyz lubimyśleć o sobie, że jest wyjątkowy, ale myśli tak bardziej na użytek innych niż na swój własny.Choć demonstruje swoją wyjątkowość i nadzwyczajne cnoty, zarazem wie (albo się domyśla), żenie do końca jest to prawda. To przedziwny stan ducha, w którym pycha łączy się z niepewnością.Jak to pogodzić? Są na to sposoby.
Pierwszy z nich odwołuje się do autoprezentacji skrajnie selektywnej – same zalety, żadnychwad. Zalety w dodatku szczególne – na miarę Alberta Einsteina. Jeśli narty, to jak Bode Miller; jeśli muzyka, to jak Freddie Mercury ; jeśli wzięcie u kobiet, to jak Giacomo Casanova.
Sposób drugi to mniej lub bardziej zręczne unikanie weryfikacji. Wprawdzie gram nafortepianie jak Krzysztof Komeda, ale zwichnąłem sobie nadgarstek. Mam wprawdzieniebotyczne IQ, dzisiaj jednak jestem tępy, bo przechodzę zapalenie zatok. I tak dalej. To nietylko oszukiwanie innych, to również oszukiwanie siebie samego. Przyczynia się do tegow niemałym stopniu magia wysokiej samooceny, wpajanie wszystkim, że trzeba mieć jąnajwyższą.
W miarę powtarzania tych zabiegów narcyz staje się coraz bardziej narcystyczny. Bardziejniż inni zaczyna wierzyć, że jest wspaniały i nie może zrozumieć, dlaczego nie jest powszechniedoceniany. Rodzi to z jednej strony pretensje, z drugiej znów wzmaga tendencje do wygórowanejautoprezentacji. Błędne koło już się toczy.
Pół biedy, gdyby problem dotyczył samej tylko osoby narcystycznej. Trochę to żałosne,trochę śmieszne. Rzecz w tym, że obie sprawy: poczucie wyjątkowości i poczucie niedocenieniaobracają się przeciw innym ludziom. Przejawia się to przede wszystkim jako brak empatii,choć nie brakuje osobom narcystycznym zdolności wyobrażenia sobie złego położenia innegoczłowieka. Ale tylko w wyobraźni, w czynach tego nie widać. To także obojętność na los innych,a nawet skłonność do wyrażania pogardy wobec nich, zwłaszcza słabszych. To sporo roszczeń(mnie się należy). To wreszcie skłonność do naruszania norm, szczególnie normy uczciwości.Nie jest to partner pożądany nawet jako współpasażer w pociągu, nie mówiąc już o spędzaniuz nim życia.
Narcyzm indywidualny jest trudny do zniesienia, ale jeszcze bardziej uciążliwy dlaotoczenia jest narcyzm kolektywny, zbiorowy czy grupowy (bo różnie go nazywają). Dotyczyon przekonań na temat własnej grupy (od naszego podwórka do naszego narodu). Objawy sąpodobne jak w wypadku narcyzmu indywidualnego, ale skala znacznie większa. My jesteśmywspaniali, ale inni nas nie doceniają, krzywdzą albo lekceważą. Jesteśmy wspaniali, lecz takżenieco zakompleksieni – cały czas domagamy się zachwytów, a co najmniej docenienia. Gorliwieudowadniamy swoją wielkość. I skarżymy się, pomstujemy, bo świat nie rzucił się nam dostóp. Z jednej strony przywłaszczamy sobie wielkich ludzi – wybitnych artystów, wspaniałychsportowców, z drugiej zaś pogardliwie wyrażamy się o innych, tych mniej udanych. Jacek Kuroń7zwykł mówić: „My Polacy, złote ptacy!”.
Wyjaśnienie: