„Koniec wieku XIX“ Kazimierz Przerwa-Tetmajer
Wiersz jest wyrazem światopoglądu artystów epoki Młodej Polski - dekadentyzmu i związanego z nim pesymistycznego postrzegania rzeczywistości i niechęci do wszelkiego działania.
Człowiek końca XIX wieku (Fin de siècle) był pesymistą, bezradnym i zagubionym w świecie (dekadent). Jego postawę, zdominowaną przez negację, apatię, niewiarę i rezygnację z walki z przeciwnościami losu, obrazuje finalny gest, czyli opuszczenie głowy w milczeniu.
„Eviva l'arte!“ Tetmajer
Kolejny wiersz będący wyrazem dekadentyzmu.
„Niech żyje sztuka!” - sztuka daje możliwość oderwania się człowieka od bolesnej rzeczywistości. W obcowaniu ze sztuką wrażliwa dusza zaznaje ukojenia. Artyści oddają się całym sercem sztuce tworzenia choć zdają sobie sprawę, że ich życie jest niewiele warte, przechodzą kryzysy, a jednak trwają w chęci do tworzenia.
„Kowal“ Leopold Staff
Poeta wyraźnie odcina się od dekadentyzmu i niechęci do podejmowania działania. Tytułowy kowal jest człowiekiem silnym, stworzonym do ciężkiej pracy, a nie bezowocnych przemyśleń. Walczy on z własnymi słabościami, pracuje nad sobą, dąży do doskonałości.
„Do prostego człowieka“ Julian Tuwim
Wiersz o przesłaniu pacyfistycznym. Poeta mówi, że to prości ludzie są największymi ofiarami wojny – inteligencja, urzędnicy zawsze znajdą schronienie na tyłach frontu. To chłop i robotnik musi ofiarowywać swoją krew za ideały, które tak naprawdę nie są jego. Wojny służą one wyłącznie korzyściom warstw posiadających – walki toczą się o tereny, gdzie znaleziono surowce naturalne, o korzyści handlarzy bronią lub o umowy gospodarcze (upatrzyły tłuste szuje/cło jakieś wyższe na bawełnę). Jednak osoby zamożne nie mogą same toczyć starć, potrzebują żołnierzy, którzy poświęcą swoje życia i zdrowie za ich interesy.
