Motyw melancholii w dowolnej lekturze.
Motyw melancholii w Lalce, powieść Bolesława Prusa pośród wielu innych stanów emocjonalnych swoich bohaterów nie raz przedstawia ich też doświadczających melancholii.
Najbardziej chyba melancholijną postacią w utworze jest stary subiekt Ignacy Rzecki, który jest uosobieniem skompromitowanych w oczach innych ideałów romantyzmu. Rzecki często miewa momenty nostalgicznego smutku i melancholii, w których wspomina minione czasy, odwiedzone krainy i nieobecnych, często martwych, przyjaciół. W starym subiekcie wzmaga się wtedy jakaś nieokreślona tęsknota za minionymi czasami i ideałami.
Ignacy Rzecki w momentach melancholii po zamknięciu sklepu często bawił się nakręcanymi zabawkami i pacynkami, stojącymi na wystawie sklepowej. Prowadziło to do melancholijnej refleksji na temat natury ludzkiej, tak jak Rzecki wprawia w ruch pacynki tak i jakaś większa od ludzkości siła wprawia w ruch ludzkie marionetki. Konstatacja o bezwolnym charakterze życia ludzkiego prowadziła do jakiegoś ponurego komfortu i spokojnej melancholii.