Streść tekst żeby mógł być użyty do przeprowadzenia lekcji





ZNACZENIE WIELKICH RZEK

Czwarte tysiąclecie p.n.e było najważniejszym okresem. Wtedy doszło do przemian, które bardzo zmieniły historię - powstały państwa, miasta i powstało pismo. Stało się to na Bliskim Wschodzie.Na południu Mezopotamii, w krainie nad rzekami Tygrys i Eufrat, powstała pierwsza cywilizacja. Do jej powstania przyczyniło się regularnie powtarzające się zjawisko - wylewy rzek wiosną. Okazało się, że powodzie oprócz strat przynosiły również korzyści - na nosiły bowiem na pola duże ilości mułu rzecznego użyźniającego glebę. Dzięki temu wzdłuż koryt rzecznych ciągnęły się pasy urodzajnej ziemi.

Sprzyjające warunki sprawiały, że można było zbierać bardzo obfite plony nawet kilka razy do roku. W starożytności uprawiano tam przede wszystkim pszenicę i jęczmień. Do towarów chętnie kupowanych przez mieszkańców innych krain należały również owcza wełna i wykonane z niej tkaniny.

Ludzie, zachęceni korzystnymi warunkami, zakładali w Mezopotamii liczne osiedla. Gdy w pobliżu rzeki zaczęło brakować miejsca, stopniowo zajmowali ziemie położone dalej od brzegu i doprowadzali do nich wodę za pomocą specjalnie budowanej sieci irygacyjnej. Organizacja budowy, a potem prace związane z utrzymaniem kanałów, sprzyjały powstaniu administracji. Nadzorcy zajmowali się rozdzielaniem zadań i kontrolowaniem ich realizacji. Skupiali w związku z tym w swoich rękach coraz większą władzę. W rezultacie prowadziło to do powstania pierwszych państw.

POCZĄTKI PISMA

Najważniejszym dokonaniem Sumerów było opracowanie pisma. Najpierw miało ono wygląd obrazkowy czyli piktograficzny, gdzie piktogramy - opisywały przedmioty lub osoby. Później zmieniło się w pismo ideograficzne , gdzie znaki, razem lub osobno przypominają rebusy, oznaczały nie tylko przedmioty lub osoby, ale i czynności.Pod koniec zaczęły odpowiadać także sylabom lub pojedynczym głoskom.

W tym samym czasie zmieniał się kształt oraz zapis znaków. Miejsce piktogramów zajęły łatwiejsze do odbijania w glinie kliny. W ten sposób powstało pismo klinowe, które od Sumerów przejęły inne ludy i dostosowywały je do swoich potrzeb. Pismo to było w użyciu do początków naszej ery.

Sumerowie najpierw wykorzystywali pismo do sporządzania notatek związanych z handlem. Zapisywali ilość towaru oraz dane osób biorących udział w transakcji. Znacznie później pojawiły się teksty przedstawiające dokonania władców. Pismo umożliwiło więc również spisywanie stanu wiedzy ludzi, co prowadziło do rozwoju nauki. Równocześnie narodziła się literatura piękna. Do najbardziej znanych dzieł literatury sumeryjskiej należy epos o mitycznym bohaterze Gilgameszu. W tym utworze zawarto m.in. najstarszy opis potopu, tego samego, który został później przedstawiony także w Biblii.

IMPERIUM AKADYJSKIE

Stosunki pomiędzy miastami w Mezopotamii nie zawsze układały się pokojowo. Wiele z nich toczyło ze sobą spory graniczne, a czasami władcy najsilniejszych miast dążyli do narzucenia swojej zwierzchności po zostałym. Największych podbojów dokonał Sargon, który na przełomie XXIV i XXIII w. p.n.e. władał miastem Akad. W toku licznych kampanii wojennych udało mu się nie tylko podporządkować wszystkie miasta Sumeru, ale także narzucić swoją zwierzchność licznym ludziom Bliskiego Wschodu. W efekcie stworzył pierwsze wielkie imperium, rozciągające się od Za toki Perskiej po Morze Śródziemne. Do zarządzania podbitymi ziemiami wyznaczał swoich namiestników, a posłuch utrzymywał dzięki potężnej armii. Sargon był założycielem dynastii, która zachowała władzę aż do początku XXII w. p.n.e. Ostatecznie spory dynastyczne, dążenia do odzyskania niezależności przez podbite miasta oraz najazdy obcych ludów doprowadziły do upadku imperium akadyjskiego. Sargon i jego następcy pozostawili jednak trwały ślad w tradycji Mezopotamii. Zaczęli spisywać dokumenty w języku akadyjskim, który jest zaliczany, podobnie jak hebrajski czy arabski, do rodziny języków semickich. W następnych stuleciach język akadyjski został głównym językiem, w którym tworzono dokumenty i teksty literackie. Sumeryjski zaś wkrótce stał się zrozumiały
tylko dla nielicznych i był używany do spisywania tekstów religijnych lub naukowych. Sargon dla późniejszych władców Mezopotamii pozostaje niedościgłym wzorem wielkiego zdobywcy i budowniczego imperium.