Odpowiedź :
Dzieje i ocena. Wychowanie hellenistyczne jest „postacią zewnętrzną”, ustaloną w swej dojrzałości, dzięki której rozkwitła pedagogiczna tradycja antyku. Jest ono końcowym wynikiem twórczego wysiłku podejmowanego przez siedem stuleci.
Dorosły przeciwko dziecku. Ideałowi hellenistycznego rodzaju wychowania można nadać nazwę humanizmu. Celem tego wychowania jest wykształcenie człowieka dorosłego, nie zaś rozwój dziecka. Dusza dziecka jest lekceważona. Brakuje wszelkiego początkowego nauczania na poziomie naszego przedszkola. Wychowanie zajmuje się dzieckiem tylko po to, aby pomóc mu stać się Człowiekiem.
Człowieka dojrzały. Celem klasycznego wychowania jest ukształtowanie człowieka w postaci dojrzałej. Celem jest cały człowiek, złożony z ciała i duszy, z uczucia i rozumu, z charakteru i ducha. Poszukiwanie człowieka doskonałego ujawnia się w programach szkolnych. Wychowanie hellenistyczne nie wyparło się nigdy dziedziny artystycznej. Dodaje początki sztuk plastycznych do tradycyjnego programu wychowania muzycznego odziedziczonego po epoce homeryckiej.
Kultura grecka osiągnęła w epoce hellenistycznej postęp techniczny w każdej dziedzinie.
Przekonaliśmy się, że jedynym typem kultury hellenistycznej, który zdołał zespolić gimnastykę, muzykę, literaturę, nauki ścisłe i sztuki piękne, jest typ kultury arystokratycznej efebii. Ale osiągnął to tylko dlatego, że zadowolił się karykaturą prawdziwego humanizmu, zamiast dążyć do przekazywania rzetelnej wiedzy. Człowiek hellenistyczny nie stał się nigdy doskonałym człowiekiem, pamiętał jednak, że usiłował nim zostać, a nigdy się dobrowolnie tego ideału nie wyrzekł.
Przewaga pierwiastka moralnego. Humanistyczna dążność do wychowania wszechobejmującego górowała stale przynajmniej w jednej dziedzinie. Przyznawała mianowicie naczelne znaczenie rozwojowi moralnemu. Klasycyzm poszukiwał człowieka, tj. przede wszystkim rodzaju życia, który byłby zgodny z nakazami jakiegoś ideału. Kiedy Grek mówi o wychowywaniu dzieci, ma na myśli przede wszystkim kształtowanie pojęć moralnych. Znamienną pod tym względem jest semantyczna ewolucja, która sprawiła, że nazwa pedagog poczęła oznaczać wychowawcę.
Pełny człowiek. człowiek w całej pełni. W hellenistycznym wychowaniu traci na znaczeniu podział uczniów według płci, który był tak wydatny w epoce archaicznej.
Człowiek przeciwstawiony technikowi. Pedagogia klasyczna zajmuje się przede wszystkim człowiekiem jako takim, nie zaś technikiem, wprawionym w wykonywanie ściśle ograniczonej czynności.
Cywilizacja antyczna zlekceważyła kierunek techniczny. Jej wychowanie kształtuje człowieka, który w późniejszym życiu podoła każdemu zadaniu, ale którego możliwości nie ogranicza się już z góry do jakiejś ograniczonej, wąskiej dziedziny. Jedynie medycyna zdołała stworzyć osobny typ kształcenia; pochodzi to stąd, że była potrzebna w służbie społeczności, odgałęziła się więc wcześniej od innych jako samodzielna nauka.
Wychowanie klasyczne szczyci się tym, że udziela wykształcenia szczególnego rodzaju, tj. zarazem wszechstronnego i powszechnego. Dąży do rozwinięcia wszystkich możliwości istoty ludzkiej.
Humanizm to uwaga zwrócona na społeczny charakter kultury, na niebezpieczeństwo wszelkiej działalności zamykającej się w sobie, odmawiającej jakiejkolwiek wymiany z życiem społeczności.
Wartość tradycji. Zalety właściwe poezji działają same przez się. Podstawą humanizmu jest powaga tradycji przekazanej przez mistrzów, którą się przekazuje dalej jako coś nie podlegającego dyskusji.
„Niezróżnicowana wielowartościowość”. Ideał kultury klasycznej jest w swej istocie dawniejszy od wszelkiego rodzaju technicznej specyfikacji, a zarazem wyrasta poza jej obręb. Wychowanie hellenistyczne zna wprawdzie nauczanie określonego zawodu, jakiego mistrz udziela uczniowi. Duch klasyczny jednak sądzi, że ważne jest jedynie być człowiekiem roztropnym, umiejącym jasno patrzeć na świat i mieć o nim zdrowy sąd. Rzemiosło jest zdobyczą wtajemniczenia nie zabierającego wiele czasu. Ideał klasyczny przerasta obręb techniki.
Poza granicami humanizmu. Ideał bogaci się zawsze kosztem logiki. Nie można ująć istoty klasycyzmu w schematy. Klasycyzm ucieleśniony w życiu nie jest wcieleniem jednej tylko idei. Myśl hellenistyczna nie odrzekła się nigdy starego ideału, jakim była antyczna polis. Ideału polegającego na zasadniczym poświęceniu jednostki ludzkiej na rzecz społeczności. Wychowanie klasyczne dąży do ukształtowania człowieka jako człowieka, a nie jako narzędzia w służbie państwu.
Właściwe umysłowości hellenistycznej było dążenie, by za najwyższą wartość uznać człowieka. Człowiek hellenistyczny był wolny.
Człowiek klasyczny powinien być kulturalny, inteligentny, pracowity, nie powinien być brudny żaden pijak i żul. Założyć rodzinę, mieć dzieci, powinien mieć poczucie humoru i być lojalny i darzyć szacunkiem innych rówieśników.
