Czytanie ze zrozumieniem


Europa przekracza swe granice


Na przełomie średniowiecza i w początkach ery nowożytnej Europa, przekształcając się, znów przekracza swe granice. [...] jest to proces definitywny i dosłowny : w jego następstwie stanie się Europa innym, nowym światem.Ta nowa rzeczywistość przez całą epokę będzie światem europejskim. Przekraczanie granic było procesem materialnym, ekspansją, a zarazem pokonywaniem ograniczeń duchowych, przezwyciężaniem lęku. Formowała się nowa świadomość. Ekspansja oceaniczna była pierwszym i zasadniczym, obok przewrotu gospodarczego i umysłowego, zwrotem kształtującym Europę [...]. Otwarcie oceaniczne było najpierw opanowaniem Atlantyku. [...]
Poszukiwanie drogi do Indii, do żródeł zbytku i bogactwa, może się wydawać czymś naturalnym w ubogiej, piętnastowiecznej Europie. Mimo to nie jest w pełni jasne , dlatego ten projekt podjęła i przeprowadziła Portugalia, kraj niewielki i niezbyt ludny. Czy dotkliwoś braku perspektyw była tu akurat silniejsza?


,,Pełny człowiek '' i panowanie nad światem


Jako naczelną wartość renesansu podaje się niezależność umysłu. Renesansowym ideałem był człowiek, który, opanowawszy wszystkie dziedziny sztuki i myśli, nie musi już kształtować własnej wiedzy , gustów i wierzeń w zależności od jakiegokolwiek zewnętrznego autorytetu: l'uomo universale - ,, pełny człowiek ".
Podstawowym efektem nowego sposobu myślenia było coraz silniejsze przekonanie, że ludzkość potrafi objąć panowanie nad światem, w którym żyje. Wielcy ludzie renesans w pełni wierzyli we własne siły. Mieli poczucie, że dane im przez Boga zdolności umysł można - i trzeba - wykorzystywać do odkrywania tajemnic Bożego wszechświata i że wynika z tego, iż można także pokierować losem człowieka na ziemi i zmienić go na lepszy. Na tym właśnie polegało radykalnezerwanie z mentalnością średniowiecza, którego religijność i mistycyzm wyrastały z [...] przekonania o tym , że ludzie są bezbronnymi pionkami w rękach Opatrzności, poddanymi niepojętemu działaniu otoczenia i własnej ludzkiej natury. [...] Dla sposobu myślenia renesansu pożywką było poczucie wyzwolenia i odnowy, płynące z rosnącej świadomości własnych, ludzkich możliwości.Myśl inicjatywa, doświadczenie i badanie z pewnością musiały przynieść nagrodę w postaci sukcesu.
Norman Davies

Humanizm renesansowy


Koncepcja człowieczeństwa (humanitas) i wypływający z niej postulat, by człowiek stał aię w pełni tym, czym stać się może, by byl całym czlowiekiem (homo totus, l'uomo completo), stanowi sedno renesansowego humanizmu. Sam termin humanizm powstał jednak dopiero w XIX wieku; w Italii w wieku XV i XVI mówiono natomiast o humanistach. Termin ten oznaczał tych, którzy oddawali się studiowaniu języków i literatury antycznej (dyscypliny te nazywano studia humanitatis albo krótko humaniora). W toku tych studiów traktowanych na uniwersytetach średniowiecznych jako uboczne, zrodziły się nowe idee które poważyły nie tylko dominującą na nich pozycję scholastyki, ale i cały teocentryczny światopogląd, dając podstawę nowemu - antropocentrycznemu.
Etykiety ,, humanizm " używa się w odniesieniu do szerszego ruchu intelektualnego [...]. Podstawową cechą humanizmu był radykalny zwrot od teokratycznego, czyli skupionego na Bogu, światopoglądu średniowiecza do antropocentrycznego, czyli skupionego na człowieku, światopoglądu renesansu. Za manifest humanizmu , który z czasem przeniknął wszystkie dziedziny nauki i sztuki, można by uznać napisany przez Pico della Mirandolę traktat O godności człowieka. [...]
Zarówno w swoim zamiłowaniu do pogańskiej starożytności, jak i w upartym podkreślaniu, że człowiek powinien się ćwiczyć w używaniu lrytycznych władz swego umysłu, humanizm epoki odrodzenia przeczył panującym sposobom i założeniom praktyki chrzeżcijańskiej.
Norman Davies


Pytania i polecenia


Europa przekracza swe granice

,, Pełny człowiek "i panowanie nad światem


1.Zapisz w punktach kilka najważniejszych cech (zjawisk) epoki renesansu. Chodzi zarówno o mentalność, światopogląd, jak i działalność człowieka.

2.Sformułuj pytanie nurtujące historyków wielkich wypraw morskich tego okresu.

3.Wyjaśnij własnymi słowami znaczenie pojęcia ,,pełny człowiek "

4.,,Pesymizm" czy ,,optymizm " - które określenie lepiej pasuje do postawy ludzi renesansu ? Na potwierdzenie zacytuj dwa wybrane zdania z tekstu Normana Daviesa.


Humanizm renesansowy


5.Połącz w pary pojęcia o zbliżonym znaczeniu: scholastyka, antropocentryzm, humanizm, teocentryzm. Do każdej pary dołacz w nawiasie cechę obu pojęć.

6.Wymień dwa zjawiska kształtujące światopogląd renesansowy obce chrześcijańskiej kulturze średniowiecza.